واژه پیچه در زبان مردم گیلان

واژه پیچه در زبان مردم گیلان را از سایت پست روزانه دریافت کنید.

معنی لغات گیلکی

زبان شیرین گیلکی یکی از زبان های قدیمی ایران است که مردمان گیلان با این زبان

تکلم می کنند که البته گیلکی در هر شهر و روستا در گیلان با هم اندکی تفاوت دارد

در این زبان همانند زبان انگلیسی صفت در ابتدا یعنی قبل از اسم می آید بر عکس زبان

فارسی مانند:

سرخ گل    گیلکی

گل سرخ     فارسی

این زبان به مرور زمان به علت بی توجهی مردم منطقه و صحبت نکردن با آن در

 دست فراموشی است و کم کم برخی لغات و اصطلاحات شیرین از میان رفته و

به مرور به لهجه تبدیل شده است من در اینجا به نوبه خودم در این وبلاگ

 (به عنوان یک گیلک از شهر لنگرود) سعی می کنم معنی لغات واصطلاحات

 ضرب المثل هایی را که در شهرمان استفاده میکنیم و یا خود شنیده ام را بیاورم

 تا عزیزانی که معنی برخی از لغات زبان مادری خود را نمی دانند با آن آشنا شوند

 من دراینجا از تمام هموطنان  گیلک خود می خواهم در هر کجایی که زندگی

می کنند با فرزندان خود در خانه گیلکی صحبت کنند تا فرزندانشان با زبان مادری

 خودآشنا باشند تا این زبان شیرین به دست فراموشی سپرده نشود.

باتشکر مدیریت وبلاگ

 این هم شعری گیلکی برای شما عزیزان که تشویق شوید به گیلکی گب زدن:

     گیلکی ره، گیلکی گب بزن!

تی اصلیت تَرَ فراموش نَبه             امی زبان مادری نمیره، خاموش نَبه

تا دور بوبوستی تو از اَ حوالی          میگی مَرا تی گب نمی شه حالی؟!

تی زاکَ یاد دیهی لهجه ی فارسی        هَسَ بوبوست گیلکی بی کلاسی؟

نسل جدید در اَمی مورد چی گه؟         آیندگانِ هویت پس چی به؟

چِره باید کاری کودن اشتباه               نا ببه گیلکِ اصالت تباه؟

هَ خاکِ گیلان امی پِر و ماره              گیلکی هم امی پیله براره

برار مگر برارَ از بین بره؟               به عاقبت فکر بوکودی هی ذره؟

به روزی که گیلکی از بین بشه؟           جواب آینده یَ پس کی دهه؟

زبان گیلکی می افتخاره                   از امی تاریخ ایتا یادگاره

تاریخی که پُر از دلاوران بو              میرزا کوچک ایرانِ قهرمان بو

شیون اَمی شاعرِ شاعران بو              محمود نامجو پیله پهلوان بو

اوشان که گیلکانه افتخارید                 مایه ی عزت امی دیارید

تو هم بیا با هم همه دست به دست          امی گیلانَ چکونیم بی شکست

بیا اَمی زبانَ حرمت بَنیم                    کوچی زاکانَ گیلکی یاد بَدیم

حفظ بوکونیم اصالت و فرهنگَ             اَ نسلِ رو نَنیم اَ لکّه ننگَ

فردا زاکان نیگید امی پِر و مار             هیچی جه تاریخ نَنَیید یادگار

با هم اراده بوکونیم چه راحت

                     (( تو گیلکی ره، گیلکی گب بزن...))

     شعراز: بابک نجفی وبلاگ کافه چوکوش

 برخی ازلغات گیلکی با برگردان فارسی

اَبچین         پلاستیک

اَتَر           طنابی که برای خشک کردن لباس می زنند

اَجون         پدر بزرگ پدری

اَدَش          برادر بزرگ

اَربکَ        یک نوع گلابی کوچک مخصوص گیلان

اَربه        یک نوع میوه ریزجنگلی که با آن شیره درست می کنند(خرمالوی جنگلی)

اَربه دوُشُو     شیره ای که با اربه درست می کنند

اَستُن         کفگیر

اَشپُول       خاویار-تخم ماهی-به ماهیچه دست و پا هم می گویند

اَغوجون      بابا

اَغوز            گردو

اَنبَس           پرپشت-جفت جفت

اُوسی           هَوُ-همسر شوهر

اَواجی         خواهر بزرگ

اُوخوری        لیوان

اُورا             آنجا

اُوکَت    ....................

اُولاکو          لاک پشت

ایرا             اینجا

ایوَ ته         این ورتر

ایستکون       استکان

آلوخ           نام پرنده ای

بال           دست

بَ به          پدربزرگ مادری

بَنَش           بشین

بَبیشته         سرخ شد

بَپوته           پخت

بَپیسه         پوسیده شده

بتَرکسه       ترک برداشتن

برَ             برادر

بَرَم دار       درختی کوچک که عروس گیلانی هنگام رفتن به

خانه شوهر با جهیزیه خود با خود می برد.

بوُماسه       ورم کرد

بمُرده         مُرد

پَچ            آدم قد کوتاه- پارچ

پَرکنه         می لرزه

پسَ بوما      برگشت

پَلا بونه        ته دیگ

پلُوته          بزرگ

پَلَپوچ         کسی که می توانند پلو بپزد

پی تار         مورچه

پیچه           گربه

پیچِه شال      گربه وحشی

پیچهَ کوته     بچه گربه

پیلَ غَ         پدربزرگ پدری

پیل مَر        مادربزرگ پدری

 پیلام          گیاهی خودروکه در اکثر مناطق گیلان می روید و بوی

خیلی تندی دارد

تَت            به آدم ساده می گویند. تَت موندَنه  یعنی ساده است چیزی سرش نمی شه

تَرسنه         می ترسه

تَلار             ایوان خانه

تَلار پَله        راه پله چوبی که برای رفتن به طبقه دوم خانه به

کار برده می شد

تَل                تلخ

تَله            خروس

تُورش اَنار     نوعی انار ترش جنگلی که در گیلان می روید و

 از آن رب انار درست می کنند

تُورف                ترب

تُوکاله                  نوک هرچیز

تی تی                  شکوفه

تی رینگ زبونِی       یک نوع سبزی خودرو است برگش شبیه

 اسفناج اما کوچکتر

جَلف                   عمیق

جُر                  بالا

جول                  گونه

جیر                  پایین

چاشوُ                   چادرشب

چَپَر                   دیواری که با چوب دور باغ را محصور میکنند

چَشپَره                دورادور سایبان خانه را می گویند

چَل ایسه               زمین گِلی هست

چوچار                  مارمولک

چوچای                 پستان

چوچاکی                پستانک

چوچاق                 یک نوع سبزی معطر که در شمال می روید

خاکشون              چوبی هایی محکمی که برای تلمبار استفاده می کنند

خاطر خواه            خواستن- معشوقه

خُج                      نوعی گلابی که در گیلان می روید

خَخور                    خواهر

خَلجون                 خاله (خاله جون)

خَلجین پسَر           پسر خاله

خَلجین تَر              دختر خاله

خُلی                    آلوچه

خُودَره                  خوابش می یاد

خُوسن                  سُرفه

خُوندَش               پژواک

 دار                     درخت    

دای پسَر               پسردایی

دای دتَر             دختردایی

دَچکسه                 گیرکرده

دَخسه                 خیس خورده

دُخوس بازی            قائم موشک بازی

دَره                       یک نوع داس کوچک که برای بریدن

 برنج از آن استفاده می کنند

دَلار                 نمک سبز-با سبزی های معطر و نمک درست میکنند با سالاد و خیار و یا با پرتغال ترش خورده می شود.

دَموُرده                غرق شد

دَمَرده                  یک وسیله چوبی بزرگ به شکل T که برای

مسطح کردن زمین شالیزار هنگام نشاء از آن استفاده می کنند

دوخالَنگ             چوب بلندی که ابتدای آن هفتی شکل است

 برای آب برداشتن از چاه یا چیدن میوه از روی درخت استفاده می شود.

دوخُنسه               صداکرد

دوُماسه                گیرکرد-دیرکرد

دیم                   صورت

دیل دَبوسته       عاشق شده

راب              حلزون

رَابشکن            یک نوع پرنده

رَخشهِ ای             جاده

ری کَ                  پسر

ریگ                 ماسه بادی-شن ساحل

 زَربانوکَی       .........................

زَلیک            به چیز ریز و غیر قابل استفاده می گویند مثلا تَهِ خیار یا

وقتی گوجه سبز ریز است می گویند زَلیکَه

زَک                  بچه

زیفلام                   بادکنک

ژَگلَه-ژیویر                فریاد 

سُرخ جول             لپ گلی  (کسی که دارای لپهای قرمز است)  

سَل                    مرداب

سَل تی تی          نیلوفر مرداب

سوبول                  شپش

سُوکُنه                 روشن است

سونجاق               سنجاق

سَرمو                   مو-موی سر

سوپایه                    سه پایه

سولاخه                   سوراخ

سیفتال               زنبور

سیفید                 سفید

شُوب رار           برادرشوهر

شُوبرار زَن          زن برادر شوهر- جاری

شُوپِر               پدرشوهر

شُوخَخُو            خواهر شوهر

شوکُور              نیم دانه برنج

شُوکُم پیس        شکمو-کسی که هر چه میبیند می خواهد

شُوکول               سنجاب

شُوکُمِیته            حامله شده

شُومَر                 مادرشوهر

عَم پسر              پسرعمو

عَم خَنم            عمه(عمه خانم)

عَم دتَر               دخترعمو

عَمِه پسَر           پسرعمه

عَمِه تَر              دخترعمه

فتَرکسه            حمله ور شدن

فَک                 لانه

قَبدون             پارچ مسی که در قدیم در گیلان استفاده می شد

کاس(کَ س)    سبز یا آبی کاس چوم یعنی چشم آبی    

کَتره               کفگیر

کَتَک               مرغ جوان

کَتَل                چارپایه

کَتیر                چانه-فک

کَتیر بُودَه         بغض کرده

کَرک               مرغ

کَرک پَیین         پهن مرغ

کَرک لونه          لانه مرغ

کَل                 کچل – نر

 کُل                 موج 

کلَج                 کلاغ

کَله                  اجاق قدیمی را می گفتند

کَله بَنی           یعنی غذا را روی اجاق بگذار

کَلِه خاک         خاکستر چوبی که در اجاق بر جای می ماند(در قدیم از خاکستر برای تمیز کردن

 ظروف و شستن لباس استفاده می کردنند)

کُلو                 گوساله

کُلوشکُون           مرغ مادر

کُوروم               نوعی مار

کُوشتای             کوچک

کُولکافیس         پرنده چرخ ریسک

کُول                 شانه- سواری- کند –بلندی تپه مانند

(این لغت چند معنی دارد باید به موضوع جمله نگاه شود)مثال:

بیا بشیم کول سَر     بیا برویم بر روی بلندی

کارد کوله           کارد کُند است

بیا ت َ کُولِ گیرم     بیا تو را بر پشت خود سوار کنم کولی بدم

کومار             از خانواده زالزالکها است یک نوع میوه جنگلی کوچک به اندازه نخود سیاه رنگ

کُونوُس             ازگیل

کین سوکونِی     کرم شب تاب

گالَش              نام قومی در گیلان

گالَش             یک نوع کفش لاستیکی

گالیجار             محل روئیدن گالی(یک نوع گیاه با برگهای علفی بلند که در زمینهای مردابی

میروید برای بافتن حصیر استفاده می شود.)

گَرزنه              گزنه

گلَف            کم پشت-بافاصله

گُو               گاو

گُول کُنه            جوشیدن-جوش کنه

گیجیک         ریش ریش(ریشه فرش ریشه روسری)

لابدوم           تارعنکبوت

لاپوشان         پنهان کردن - استتار

لاسو             خمیر

لافَند             طناب

لاکو              دختر

لالابو           ساکت باش-لال شو

لَگ               پا

لَلیگ دار        نام درخت اقاقیای جنگلی که تیغهای فراوانی دارد 

لیلَنگوله           آفتابه

مَر                  مادر

مَرغونه           تخم مرغ

مَلجه             گنجشک

مُو               من

می جیک         مژه

میس میره    حرف های یواش یواش با خود زدن،نق نق زدن

میلوُم            مار

نَ نه             مادربزرگ مادر

نوغون            کرم ابریشم

نُوم فَکت        یک نوع فحش یعنی از نام و اعتبارت بیفتی

واجور دَنه     بس است خیر و برکت دارد

واشَک          نام پرنده ای

وَخسه            نم گرفته

وَخوب           آگاه

وَدیه              وادی- مزار

وَر                 گیج

وَرزه              گاو نر

وُشُوم            نام پرنده ای

وَروَره            گشاد

وَگَرسه           برگشت

وَلگ            برگ

وَلیشته           لیس زد

وَمُوج             بگرد

ووُردو            گرز-قوی آتش زنه(یکی از گیاهان مرداب)

وی ریس          برخیز

ویریس          طنابی که کشاورزان با کاه درست می کنند.

ویلیسکین       نیشکون

وییای            حشرات ریزی که تابستان دور چراغ می گردند

هَچی           الکی

هَلُوچین        تاب

هَلی               آلوچه

هَنده                بازم- دوباره

هیسکالِی          یه زره

هیشتَک        نام حشره ای-کنه

هیمه              هیزم

هیندونه            هندوانه

هیوارده           اُ- الان دیگه

یسکالیه      یه زره

منبع مطلب : hananeha.blogfa.com

مدیر محترم سایت hananeha.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

زبان مردم گیلان

زبان مردم گیلان 

گیلان با تمدن‌های سه هزار سال چون مارلیک و اَملَش در میان رشته کوه‌های البرز، کوه‌های تالش و دریای خزر قرار گرفته است. جنگل‌های سرسبز، رودخانه‌های پرخروش، آب ‌و هوای معتدل و خاک حاصلخیز از جمله عواملی است که سبب تراکم جمعیت در این منطقه شده است. رشت شهر باران‌های نقره‌ای و تلفظ محلی «رِشت» به معنای بارش، مرکز این استان است. گیلان به معنای سرزمین مردم گیل از ترکیب «گیل» و «آن» بدست آمده است. به قومی از مردم ایران که با گویش گیلکی صحبت می‌کنند، گیل گفته می‌شود. با سایت جاده همراه باشید تا با زبان مردم گیلان بیشتر آشنا شوید.

ادبیات بومی مردم گیلان 

زبان مردم گیلان به دو دسته‌ی ایرانی و غیر ایرانی تقسییم می‌شود. گیلکی، تالشی، دیلمی و اقلیت‌هایی از دو گروه تاتی و کردی، زبان‌های ایرانی مردم در گیلان است. در این استان زبان‌های غیر ایرانی، ترکی آذربایجانی و کولی‌های هندی نیز صحبت می‌شود. عمده مردمان این استان از زبان گیلکی به عنوان زبان اول و دوم خود یاد می‌کنند. بنابر اعلام یونسکو با قدمت‌ترین زبان ایرانی یعنی گیلکی رو به زوال و نابودی است.

فرهنگ و اصالت هر کشوری در گویش و زبان گفتگوی آن کشور نهفته است. متاسفانه جذب گردشگران از شهر‌ها و کشور‌های همسایه، معیار قرار دادن گویش مردم رشت در صدا سیمای استان گیلان، شرایط جدی برای نابودی این گویش را فراهم نموده است. گرایش مردم گیلان به زبان فارسی و آموزش زبان فارسی به کودکان گیلانی نیز از جمله عوامل خطر برای نابودی این زبان در استان گیلان است. این گویش که نگارش ادبیات تاریخی نیز به آن نسبت داده شده است، نباید اسیر تبلیغات شبکه‌های اجتماعی و تهاجم فرهنگی کشورهای دیگر شود.

گیلکی 

گیلکی با سه گویش عمده غربی «بیه‌پس » و شرقی «بیه‌پیش» و گالشی به شاخه شمال غربی زبان‌های ایرانی متعلق است. واژه‌های زیادی در زبان گیلکی وجود دارد، که این زبان را جز خانواده زبان «پهلوی» قرار می‌دهد. البته استعمال بعضی از واژه‌ها در زبان گیلکی رایج است که ریشه در زبان «فارسی دری» دارد. نزدیک بودن زبان گیلکی به زبان پهلوی، در تشابه برخی از واژه‌های به کار برده شده در اوستا (کتاب زرتشتیان) کاملا مشهود است. گِلان در زبان پهلوی و گِلای در زبان یونانی تلفظ کلمه گیلان می‌باشند.

زبان پهلوی از زبان‌های هندی و اروپایی است. بنابراین دور از انتظار نخواهد بود، که زبان گیلکی از نظر گرامر و دستوری به مانند این زبان‌ها باشد. این امر از جمله تفاوت‌ها با ساختار زبان فارسی استاندار است. گویش گیلکی در نقاط مختلف گیلان یکسان نیست و تنوع گویش‌ها در این استان بسیار بالا است. این امر ناشی از وجود روستاهای فراوان و وارد شدن لغات بیگانه به زبان گیلکی از جمله زبان عربی می‌باشد. بطوری که برخی از این لغات، معادل گیلکی نیز پیدا کرده‌اند. این گویش از زبان‌های آذری و زبان‌های اقوام ترک نیز تاثیر پذیرفته است. تجارت در دریای خزر هم از جمله عوامل تاثیرگذار بر زبان این خطه بوده که مقدار زیادی واژه‌ی روسی و تاتاری به آن افزوده است.

گویش گیلکی شرق گیلان

گویش مردمانی که در استان لاهیجان، منطقه‌ای محدود از شمال دریای خزر، سیاهکل و آستانه اشرفیه، حسین کیاده، مرزهای کوچصفهان و لنگرود و رودسر که با گویش مازندرانی آمیخته شده است.

گویش گیلکی غرب گیلان 

گویش گیلکی غربی که گیلکی رشتی هم نامیده می‌شود، در رشت، خمام، بندر انزلی، فومن و شفقت صحبت می‌شود. مرز بین این دو گویش سفید‌رود است. این دو گویش تفاوت‌های بسیاری از لحاظ ادای کلمات و برخی ویژگی‌های دستوری و لغوی دارند، بطوری که ساکنان این دو منطقه در درک سخنان هم عاجزند و به دشواری مقصود یکدیگر را درک می‌کنند.

گویش گالشی 

مردم نواحی کوهستانی شرق گیلان و غرب مازندران به گویش گالشی سخن می‌گویند.

تالشی

گویش تالشی به سه گروه شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود. زبان تالشی از زبان‌های شمال غربی ایران که در آذربایجان رایج بوده است، می‌باشد. امروزه زبان ترکی جایگزین این زبان در این مناطق شده است. تاتی و تالشی از زیر مجموعه زبان‌های تاتی تبار «تاتیک» می‌باشند. نوع جنوبی گویش تالشی به تاتی نزدیکتر است. «رودباری» هم نوعی زبان تاتی می‌باشد که با گیلکی آمیخته شده است. گویش تات‌های طارم علیا در شمال استان زنجان به گویش تاتی‌های مردم گیلان مشابه است. در جلگه‌ی گیلان مناطق تالش، ماسال، شاندرمن، قسمت‌های از فومن، صومعه سرا، رضوانشهر و لنکران آذربایجان به طور کلی نواحی غربی و شمال غربی گیلان گویش تالشی رایج است. البته در این مناطق زبان کردی هم متداول است. در فاراب و کرمانج عمارلو به گویش «کرمانجی» از زبان کردی صحبت می‌شود. اکثر اهالی رودبار الموت و رودبار قصران با زبان تاتی آشنایی دارند.

دیلمی

گویش دیلمی که اختلاف ناچیزی با گویش گیلکی دارد، در بین ساکنان کوهستان جنوب گیلان رایج است. شمال قزوین و غرب مازندران نیز به این زبان سخن می‌گویند. این گویش بعد از سرنگونی حکومت دیلمان رفته رفته محبوبیت خود را از دست می‌دهد و فارسی دری جایگزین آن می‌شود. در ادامه با جاده همراه باشید تا با آشنایی با پرکاربردترین کلمه‌های گیلکی گامی در جهت پویایی زبان دوست داشتنی مردم گیلان برداریم.

قربان صدقه رفتن گیلکی

قربان صدقه رفتن در واقع واژه‌هایی است که برای القای حس دوست داشتن و تعلق خاطر داشتن به یک فرد، رفیق صمیمی یا اهل خانواده به کار برده می‌شود. الحق که این گویش زیبا در ابراز دوستی و صمیمیت با لطافت هرچه تمام‌تر مطلب را ادا نموده است.

تی بلا میسر : درد و بلات بخوره تو سرمن

تی جان ره بمیرم : برای حفظ جونت حاضرم برات بمیرم

من تره غش : من برات غش میکنم

تی ناز مره بایه : دوست دارم (مایلم) برام ناز کنی

تی خاطر خیلی خوایم : خاطر تو خیلی میخوام

تی جان قربان : قربونت برم

ضرب المثل‌های گیلکی

زبان گیلکی از جمله زبان‌های قدیمی است، بنابراین زیاد دور از ذهن نخواهد بود که ضرب المثل‌های زیادی در آن پیدا شود. در ادامه چند ضرب المثل گیلکی آورده شده است.

بیبیشته مرغ پادره : اشاره به آدم زورگو دارد.

پیچا منسن اونه بو گنه: از وقوع یک اتفاق آگاه شدن

تی مال قایم بدار موردما دوز نگیر : مالت را درست نگه دار تا همسایه ات را دزد نکنی

مرغابی گوشا داره: اشاره به کسانی که گوش تیزی دارند

تی خروس ،مورغانه کونه :  اشاره به شانس زیاد دارد. (از بس شانس داری حتی خروست هم تخم می گذارد.)

پیچا منستن هفتَ جان داره: اشاره به آدم سخت جان دارد.

اشعار گیلکی

مضمون اشعار گیلکی اکثرا داستان‌های قدیمی و تجربیات گذشتگان است. این اشعار که ریشه‌ای در داستاهای کهن این استان دارند، توسط خانواده‌ها برای تربیت و آموزش بر فرزندان زمزمه می‌شود. امروزه بسیاری از اشعار گیلکی در سبک‌های مختلف توسط خوانندگان اجرا می‌شوند. آهنگ‌ها و ترانه‌های به یاد ماندنی چون ترانه رعنا توسط گروه رستاک در خاطر ایرانیان نقش بسته است.

متن ترانه رعنا در زیر آورده شده است:

رعنا تی تومان گِله کِشه ،رعنا: رعنا، دامنت رو زمین می کشه،رعنا!

تی غصه آخر مَره کوشه ،رعنا: غصه ات آخرش منو میکشه،رعنا!

دیل دَبَسی کُردآجانه،رعنا: به کردآقا جان دل بستی ،رعنا!

حنا بَنَی تی دَستانه،رعنا: دستاتو حنا گذاشتی ،رعنا!

آی رو سیا ،رعنا !برگرد بیا رعنای: آی روسیاه،رعنا! برگرد بیا ،رعنا!

رعنای می شی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا: رعنا مال منه! کشمش سیاهه رعنا!

آخه پارسال بوشوی امسال نِمَی ،رعنا: آخه راهی رو که پارسال رفته بودی هنوز برنگشتی

تی بوشو راه واش دَر بمَی، رعنا: راهی رو که رفته بودی علف در اومده توش

تی لِنگانِ خاش در بمَی ،رعنا: استخونای پات زده بیرون رعنا

آی رو سیا ،رعنا !برگرد بیا رعنای: آی روسیاه،رعنا! برگرد بیا ،رعنا!

رعنای می شی رعنا، سیاه کیشمیشه رعنا: رعنا مال منه! کشمش سیاهه رعنا!

امسالِ سالِ چاییه ،رعنا: امسال، سال چاییه ،رعنا!

تی پر، مه داییه رعنا: پدرت ،دایی منه!

جان من بوگو، مرگ من بگو رعنا: جان من بگو رعنا، مرگ من بگو رعنا!

(دیشب تی سر که دبه بو؟….):  (دیشب کی بر بالینت بود؟)

رعنای گُله رعنای! گل سنبله رعنای:

رعنای بوشو تا لنگرود رعنای، خیاط بدی هیشکی نُدوت ،رعنای: رعنا تا لنگرود رفتی ،اما هیچ خیاطی برات چیزی ندوخت!

خیاط وَچَی تَر کُت بُدوت ،رعنا: اما پسرک خیاط واست کت دوخت

منبع مطلب : www.jadeh.ir

مدیر محترم سایت www.jadeh.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.