معنی شعر سراچه ذهنم آماس می کرد

معنی شعر سراچه ذهنم آماس می کرد را از سایت پست روزانه دریافت کنید.

معنی و مفهوم سراچه ذهنم آماس می کرد صفحه 80 فارسی یازدهم

منبع مطلب : nexload.ir

مدیر محترم سایت nexload.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

زبان و ادبیّات فارسی پیش دانشگاهی(مربوط به نوبت اوّل )

بخش معنی و مفهوم نثر و شعر:

1-  سینه خواهم شرحه شرحه  از فراق                  تا  بگویم  شرح  درد اشتیاق  

@معنی: (من برای بیان درد شوق و اشتیاق خود، شنونده ای می خواهم  که سینه اش از درد دوری وجدایی پاره پاره شده باشد.)

2-  سرّ من ازناله ی من دور نیست                       لیک چشم و گوش را آن نور نیست

@معنی: (رازهای من در ناله های من آشکاراست اما هیچ کس نمی تواند با این چشم و گوش ظاهری آن را درک کتد.)

3- تن زجان و جان زتن مستور نیست                  لیک کس را دید جان دستور نیست

@ (جسم و روح ازهم پوشیده و پنهان نیستند اما هیچ کس اجازه ی دیدن روح را  ندارد.)

4- آتش است این بانگ نای و نیست باد             هر که این آتش ندارد نیست باد

@ (این صدای نی(سخن مولانا) ، آتش عشق است و هوی و هوس نیست هرکس این عشق را نداشته باشد نابود باشد.)

5-  نی  حریف  هر که از  یاری برید                     پرده هایش، پرده های ما درید

@ (نی همدم هر انسانی است که از دوستش جدا شده است ، آهنگ و نغمه ی نی ، رازهای ما را فاش می کند.)

6- همچو نی زهری و تریاقی که دید                     همچو نی دمساز و مشتاقی که دید

@ (نی هم درد است وهم درمان؛ نی هم همدم و نزدیک است وهم ازدوری وجدایی سخن می گوید.)

7-  نی حدیث راه پرخون می کند                          قصّه های عشق مجنون می کند

@ (نی از راه پرخطر عشق، سخن می گوید، و داستان های عاشقان راستین را بیان می کند.)   

8- محرم این هوش جزبی هوش نیست                    مر زبان را  مشتری جز گوش نیست

@ (تنها عاشق، محرم عشق است همان گونه که تنها گوش، خریدار سخن زبان است.)

9- هرکه جز ماهی زآبش سیر شد                            هرکه بی روزی است روزش دیر شد

@(عاشق از عشق سیر نمی شود همان گونه که ماهی از آب سیر نمی شود هرکس از عشق الهی بی بهره باشد زود خسته و ملول می شود.)

10- در نیابد حال پخته هیچ خام                               پس  سخن کوتاه  باید والسلام

@ (حال انسان عارف و کامل را هیچ انسان غیرعارف درک نمی کند پس سخن را بایدکوتاه و تمام کرد.)

11- همه درگاه توجویم همه از فضل تو پویم           همه توحید تو گویم که به توحید سزایی

@ (خدایا تنها درگاه تو را می جویم و تنها در پی فضل و بخشش تو هستم تنها تو را به یگانگی می ستایم زیرا تنها تو شایسته ی یگانگی هستی.)

12- پروردگارا مگذار که صولت خشم، حصار بردباری مرا درهم بشکند و حمله ی حسد ، مناعت فطرت مرا به خفّت و مذلّت فروکشاند .

@ (پروردگارا مگذار که شدّت خشم ، صبر مرا از بین ببرد و حسادت ، مرا از بلند نظری به مرتبه ی پست بکشاند و مرا خوار و ذلیل کند.)

13- پروردگارا ازخصلت طمع که دنائت آورد و آبرو ببرد به تو پناه می آورم.

@ (پروردگارا ازحرص وطمع که پستی آورد وآبروی انسان را می برد به تو پناه می آورم.)

14- الهی از حمیّت های جاهلانه و عصبیت های نا هنجار به تو پناه می آورم .

@ (خدایا ازغیرت و مردانگی جاهلانه و ازتعصّب و جانبداری بی جا به تو پناه می آورم.)

15- پروردگارا ، مگذار نسبت به ملاهی و مناهی بی پروا باشم.

@ (پروردگارا مگذار که نسبت به کارهای زشت و ناپسند گستاخ و بی پروا باشم .)

16- روا مدار که به خاطرهوس خویش ، پای بطلان برعنوان حق گذارم .

@ (مگذار که به خاطر هوس و نفس خود ، حق را باطل و ضایع کنم.)

17- چه گفت آن سخن گوی با فرّ و هوش            چو خسرو شدی بندگی را بکوش

@ (یک سخنور بزرگ و باهوش چه زیبا گفته است ،وقتی پادشاه شدی برای بندگی بیشتر تلاش کن.)

18- به یزدان هر آن کس که شد ناسپاس               به دلش اندر آید ز هر سو هراس

@ (هرکس به خدا ناسپاسی کند و تکبّر ورزد، ترس و وحشت همه ی وجودش را فرا می گیرد.)

19- به جمشید بر، تیره گون گشت روز                همی کاست زو فرّ گیتی فروز

@ (جمشید بدبخت و بیچاره شد و هر روز از شکوه و عظمت جهانی او کاسته شد)

20-  نهان گشت آیین فرزانگان                        پراگنده شد نام دیوانگان

@ (راه و رسم دانایان از بین رفت و بی خردان در همه جا مشهور شدند.)

21- هنر خوار شد، جادویی ارجمند                 نهان راستی ، آشکارا گزند

@ (علم و هنر  بی ارزش شد و جادوگری ارزش یافت.راستی وصداقت از میان رفت وکجی و ناراستی درهمه جا آشکار شد.)

22- یکی  بی زیان مرد آهنگرم                       ز شاه آتش آید  همی بر سرم

@ (من یک مرد آهنگر و بی زیانی هستم اما همواره از شاه ، ظلم و ستم می بینم.)

23- تو شاهی و گر اژدها پیکری                      بباید  بدین داستان  داوری

@ (تواگر شاه هستی و یا مرد قوی و قدرتمند هستی باید درباره ی من درست داوری کنی.)

24– شماریت  با من بباید گرفت                      بدان  تا  جهان ماند اندر  شگفت

@ (تو باید به من حساب پس بدهی تا مردم جهان شگفت زده شوند.)

25- خروشید کای  پایمردان دیو                      بریده دل از ترس گیهان خدیو

@ (فریاد زد ای طرفداران ضحاک و ای کسانی که از خدای جهان نمی ترسید)

26- نباشم  بدین محضر اندر گوا                       نه هرگز  براندیشم  از پادشا

@ (من این استشهاد نامه را تأیید و گواهی نمی کنم و هرگز از پادشاه نمی ترسم.)

27- خروشید و برجست لرزان زجای                بدرّید و بسپَرد محضر به پای

@ (کاوه فریاد زد و درحالی که می لرزید از جای برخاست ، استشهاد نامه را پاره کرد و زیر پا انداخت.)

28- همی بر خروشید و فریاد خواند                         جهان را سراسر سوی داد  خواند

@ (کاوه فریاد زد و کمک خواست و مردم را به عدل و داد دعوت کرد)

29- از آن چرم ، کاهنگران  پشت پای                   بپوشند  هنگام   زخم  درای

@ (آن چرمی را که آهنگران هنگام زدن پتک روی پا می اندازند )...

30- بپویید کاین مهتر آهرمن  است                       جهان آفرین را به دل دشمن است

@ ( برخیزید و قیام کنید زیرا ضحاک شیطان است و خدا را در دل خود دشمن می داند)

31- بدان بی بها  ناسزاوار  پوست                        پدید آمد آوای دشمن ز دوست

@ (با آن چرم بی ارزش و نالایق ، دوست و دشمن ازهم شناخته شدند.)

32- همی رفت پیش اندرون مرد گُرد                  سپاهی  بر او انجمن شد  نه خُرد

@ (آن مرد دلیر و پهلوان ( کاوه ) درپیش مردم حرکت می کرد درمسیر حرکت او ، سپاه بزرگی دور او جمع شد.)

33-  بدانست  خود کآفریدون کجاست                    سر اندر کشید و همی رفت راست

@ ( کاوه می دانست که فریدون کجاست سرش را پایین انداخت و مستقیم به سوی او رفت)

34- به هر  بام و در، مردم شهر بود                     کسی کش ز جنگاوری  بهر  بود

@ (همه جای شهر از مردم پرشده بود مردمی که دلاور و جنگجو بودند و فنون جنگ را می دانستند.)

35- عشق او  باز  اندر آوردم  به بند                        کوشش  بسیار  نامد  سودمند

@ ( عشق او دوباره مرا گرفتار کرد و تلاش و کوشش من برای رهایی از عشق سودی نداشت)

36- عشق ، دریایی  کرانه  ناپدید                             کی توان کردن  شنا ای هوشمند

@ ( عشق مانند دریایی است که ساحل ندارد پس ای انسان  خردمند و باهوش در این دریا شنا مکن)

37- توسنی کردم  ندانستنم همی                          کز کشیدن  تنگ تر  گردد کمند

@ (من سرکشی کردم و نمی دانستم که عشق مانند کمندی است که هرچه از آن دوری کنی بیشتر گرفتار می شوی.)

38- یکی آواز داد که این پیر زندیق آمد.  @ (یکی فریاد زد که این پیر بی دین آمد.)      

39- آن مرید چون آن سخن بشنید ازغیرت ارادت خود ، قصد رجم آن مرد کرد و اهل بازار جمله بشوریدند .

@ (آن شاگرد وقتی آن سخن را شنید به خاطر شدّت ارادت خود به شیخ، خواست آن مرد را سنگسار کند و همه ی مردم بازار نیز اعتراض کردند.)

 40- اگر خاموش باشی من تو را چیزی آموزم که از این مِحَن باز رهی .

@ (اگر ساکت باشی من چیزهایی به تو می آموزم که ازاین رنج و سختی رها شوی.)

 41- شیخ درزه هایی بیرون گرفت و پیش وی افکند . @ (شیخ بسته های کاغذ بیرون آورد و پیش او گذاشت.)

42- این همه خصومت چرا انگیختی؟ @ ( چرا این قدر دشمنی کردی؟)      

43- بگفتا عشق شیرین برتوچون است ؟              بگفت  از جان شیرینم  فزون است

@ (خسرو گفت: عشق شیرین درنظر تو چگونه است؟  فرهاد گفت: از جان شیرین و عزیزم ، عزیزتر است.)

44- بگفتا دل ز مهرش کی کنی پاک؟                بگفت آن گه که باشم خفته درخاک

@ (خسرو گفت : کی مهر و محبّت او را فراموش می کنی؟  فرهاد گفت:آنگاه که بمیرم و در زیر خاک بخوابم.)

45-  بگفتا گر خرامی در  سرایش؟                         بگفت اندازم این سر زیر پایش

@ ( خسرو گفت اگر به خانه ی او راه یابی چه می کنی ؟ فرهاد گفت این سرم را فدایش می کنم)

46- بگفتا گر کند چشم تو را ریش ؟                  بگفت این چشم دیگر دارمش پیش

@ (خسرو گفت : اگر شیرین چشم تو را درآورد چه می کنی؟ فرهاد گفت: چشم دیگرم را نیز تقدیم می کنم.) 

47- بگفتا گرکسیش آرد فرا چنگ؟                  بگفت آهن خورد ورخود بود سنگ

@ (خسرو گفت: اگرکسی، شیرین را تصاحب کند چه می کنی؟ فرهاد گفت: اگر او مثل سنگ، سخت هم باشد با این تیشه از پای در می آورم.) 

48- بگفتا دوری از مه  نیست  درخور                 بگفت آشفته از مه دور  بهتر

@ (خسرو گفت: دوری ازماه شایسته نیست. فرهاد گفت: ماه را از دور دیدن  بهتراست.)

49- بگفتا گر به  سر یابیش خشنود ؟                     بگفت از گردن این وام افکنم زود

@ (خسرو گفت: اگر شیرین به گرفتن سر تو خشنود شود، چه می کنی؟ فرهاد گفت : سرم را زود فدایش می کنم.)

50- بگفتا رو صبوری کن در این درد                  بگفت از جان صبوری چون توان کرد؟

@ (خسروگفت: برو به این درد عشق صبرکن. فرهادگفت: نمی توانم به دوری معشوق صبر کنم.)

51- بگفت ازدل جداکن عشق شیرین                   بگفتا چون زیم  بی جان شیرین؟

@ (خسرو گفت : عشق شیرین را از دلت بیرون کن.فرهاد گفت: بدون معشوق عزیزم(شیرین) یک لحظه هم نمی توانم زندگی کنم.)

52-گوشم به راه، تا که خبرمی رسد زدوست         صاحب خبر بیامد و من بی خبر شدم

@ (من، منتظر و گوش به راه بودم تا چه کسی از محبوب، خبر می آورد خود معشوق آمد و من با دیدن او بی هوش شدم.)

53- چون شبنم اوفتاده بُدم پیش آفتاب                  مِهرم به جان رسید و به عیّوق برشدم

@ (من همچون قطره ای ناچیز دربرابر آفتاب وجود معشوق افتاده بودم ، گرمای عشق او به جان من رسید و من به بالاترین مرتبه رسیدم.)

54- دستم نداد قوّت رفتن به پیش دوست               چندی به پای رفتم و چندی به سرشدم

@ (امکان رسیدن به نزد یار برایم میسّر نشد از این جهت این مسیر را گاهی با پایم پیمودم وگاهی با سرم ( یعنی با شوق زیاد رفتم )

55- تا رفتنتش ببینم و گفتنش بشنوم                       از پای تا به سرهمه سمع و بصر شدم

@ (برای اینکه راه رفتن محبوب را ببینم و گفتارش را بشنوم با تما م وجود ، چشم و گوش شدم.)

56- من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت            کاوّل نظر به دیدن او دیده ور شدم

@ (من نمی توانم به او نگاه نکنم زیرا نخستین بار که چشمم را باز کردم  او را دیدم.)

57-  بیزارم از وفای تو ، یک روز و یک زمان               مجموع اگر نشستم و خرسند اگر شدم

@ (نسبت به تو وفادار نیستم اگر یک روز، آسوده بنشینم و از خود راضی و خشنود باشم)

58- او را  خود التفات نبودی به صید من                    من خویشتن  اسیر کمند نظر  شدم

@ (خودمعشوق هیچ توجهی به صید من نداشت من خود اسیرنگاه همچون کمند او شدم .)

59- گویند روی سرخ تو سعدی که زرد کرد ؟           اکسیر عشق بر مسم افتاد و زرشدم

@(به من می گویند: ای سعدی، چه کسی چهره ی سرخ و شاداب تو را این چنین زرد و بیمارکرده است؟می گویم: کیمیا ی عشق بر وجود بی ارزش من افتاده و وجود بی ارزش مرا مانند طلا با ارزش نموده است.)

60- ای خرّم  از  فروغ  رُخَت ، لاله زار  عمر                       باز آ ، که ریخت بی گل رویت ، بهار عمر

@( ای کسی که از نور چهره ی تو، لاله زار عمر من، خوش و سرسبز شده است، برگَرد که شکوفه ی عمر من بدون گل روی تو پژمرده شده است)

61- از دیده گر سرشک  چو باران چکد ، رواست             کاندر غمت  چو  برق  بشد روزگار عمر

@ (اگر اشک از چشمان من مثل باران ببارد شایسته است زیرا عمر من در غم و اندوه تو مثل برق باسرعت گذشت.)

62- تا کی می صبوح  و شکر خواب  بامداد؟                   هشیار گرد، هان که گذشت اختیار عمر

@ ( تا کی می خواهی شراب صبحگاهی بنوشی و به خواب خوش صبحگاهی بروی؟ هوشیار باش که عمرجوانی از دست ما می رود)

63- دی در گذار بود  و  نظر  سوی  ما  نکرد                          بی چاره دل ، که هیچ ندید از گذار عمر

@ ( دیروز یارگذشت و به ما نگاه نکرد  دل بیچاره ی من از گذر عمر هیچ سودی نبرده است) 

64-  در هر طرف ز خیل حوادث ، کمین گهی ست        زان رو ، عنان گسسته  دواند  سوار عمر

@ (در هر طرف حوادث زیادی کمین کرده است از این جهت عمرمثل اسب افسار گسیخته با سرعت زیاد می گذرد)

65- که لیلی گرچه درچشم تو حوری است                   به هر جزئی زحُسن او قصوری است

@ (اگر چه لیلی درنظر تو مانند یک حوری(زن بهشتی) است اما در هریک از اعضای او عیب و نقصی وجود دارد.)

66- توکی دانی که لیلی چون نکویی است                 کزو چشمت همین برزلف و روی است

@ (تو نمی توانی بدانی که لیلی چگونه زیبارویی است زیرا تو ظاهر بین هستی و چشم تو فقط ظاهر او را می بیند.)

67- تو  قد بینی و  مجنون  جلوه ی  ناز                          تو  چشم و او  نگاه  ناوک انداز

 @ (تو فقط قد وقامت ظاهری لیلی را می بینی درحالی که مجنون ، کمالات معنوی او را می بیند.تو چشم او را می بینی درحالی که مجنون نگاه تیر انداز و عاشق کُش او را می بیند.)

68- تو مو  بینی و مجنون  پیچش مو                         تو ابرو ، او اشارت های  ابرو

@ (تو ظاهر زلف و موی او را می بینی درحالی که مجنون درچین و شکن زلف و موی او سیر می کند توظاهر ابروی او را می بینی درحالی که مجنون به اشاره هایی که با ابرو می کند توجّه دارد.)

69- دل مجنون ز شکّر خنده ، خون است         تو لب می بینی و دندان که چون است

@ ( دل مجنون از خنده های شیرین او پر ازخون ( پر از غم و اندوه ) است درحالی که تو فقط به ظاهر لب و دندان او نگاه می کنی.)

70- همه تالیان قرآن و سحرکوشان درعبادت بودند

@ (همه تلاوت کنندگان (یا پیروان ) قرآن و شب زنده دار و اهل عبادت بودند.)

71- دیشب پس از امضای طومار عشق و فداکاری ، میان خیمه ها درتهجّد و نیایش فرو رفتند .

@ ( دیشب(= شب عاشورا) پس از امضای نامه ی عشق و فداکاری ، درخیمه ها به شب زنده داری و دعا و نیایش پرداختند.)

 72- مگر اشک سیه روزان به استحکام کاخ پوشالی جبّاران به سُخره نمی نگرند؟

@ (مگر انسانهای بدبخت و رنج کشیده به محکم بودن کاخ های توخالی ستمگران به مسخره نگاه نمی کنند ؟)

 73- ستارگان، فجایع بشریّت رامی نگریستند ومی خواستند حضیضی بیابند وخود را درآن افکنند.

@ (ستارگان به کارهای زشت و ناپسند انسانها نگاه می کردند و می خواستند جای پستی پیدا کنند و خود را در آن بیفکنند.)

74- هرکجا بیندم از دور ، کند              چهره پرچین و جبین پر آژنگ

@ (هر کجا مرا می بیند از دور چهره و پیشانی اش را پرچین و چروک می کند و ناراحت و عصبانی می شود.)

75- از در خانه مرا طرد کند               همچو سنگ ازدهن قلماسنگ

@ (مرا از درِ خانه دور می کند مانند سنگی که از فلاخن و سنگ انداز پرت می کنند.)

76- مادر سنگ دلت تا زنده است                            شهد در کام من و توست شرنگ

@ ( تا زمانی که مادر نامهربان تو زنده است زندگی شیرین ما تلخ خواهد شد)

77- نشوم یک دل و یک رنگ تو را                  تا نسازی دل او از خون رنگ

@ (تا مادرت را نکُشی من با تو یکدل و یک رنگ و صمیمی و مهربان نخواهم شد.)

78- گرم و خونین به منش باز آری                       تا بَرَد ز آینه ی قلبم زنگ

@ (آن قلب را همان طور گرم و خونین پیش من بیاور تا کینه و دشمنی از قلب من بیرون رود.)

79- پرستش به مستی است درکیش مهر              برون اند زین جرگه هشیارها

@ ( در آیین عشق و عرفان ، پرستش درحالت مستی و بی خبری ممکن است ؛ عاقلان و هوشیاران از گروه عاشقان واقعی دور هستند.)

80-کشیدند در کوی دل دادگان                         میان دل و کام، دیوارها

@ (درعالم عاشقان،میان عشق و دلدادگی و کامجویی دیواری کشیده اند یعنی عاشقان راستین هرگز عشق پاک را با کامجویی و هوس نیالوده اند.)

81- ولی راد مردان و  وارستگان                           نبازند هرگز  به مردارها

@ (ولی جوانمردان و آزادگان  هرگز  به تعلّقات دنیوی توجّهی نمی کنند.)

82- ِمهین مهرورزان که آزاده اند                          بریزند از دام جان، تارها

@ (عاشقان بزرگی که آزاد منش هستند از جسم خاکی بیرون می آیند و جان و روحشان را پرواز می دهند.)

83- به خون خود آغشته و رفته اند                       چه گل های رنگین  به  جوبارها

@ (عاشقان زیادی در جویبار زندگی به خون خود غلتیده اند و از دنیا رفته اند.)

84- بهاران که  شاباش  ریزد سپهر                       به  دامان  گلشن ز   رگبارها

@ (هنگام بهارکه آسمان قطره های باران را مانند شاباش به دامن گلزار می ریزد.)

85- کشد رخت ، سبزه  به هامون و دشت                   زند  بارگه ، گل  به گلزارها

@ (سبزه و چمن در دشت و صحرا می روید و گل در گلزارها  خیمه می زند و همه جا را پر می کند)

86- درَد  پرده ی غنچه را  باد بام                         هَزار آورد  نغز گفتارها

@ (باد بامدادی ، غنچه ها را شکوفا می کند و بلبل، نغمه های خوش سر می دهد.)

87- به یاد خم ابروی گل رخان                          بکش جام در بزم می خوارها

@ (به یاد زیبایی زیبا رویان ، درمجلس عاشقان ، شراب عشق بنوش.)

88- فریب جهان را مخور زینهار                         که درپای این گُل بود خارها

@ (آگاه باش که فریب جهان را نخوری زیرا درکنار شادی های این جهان ، رنج و سختی های زیادی وجود دارد.)

89- پیاپی بکش جام و سرگرم باش                      بهل گر بگیرند ،  بیکارها

@ (پیوسته شراب عشق بنوش و شاد باش و اگر بی خبران از عشق ، بر تو خُرده بگیرند توجّه نکن.)

90- پا بر سرسبزه تا به خواری ننهی                      کان سبزه ز خاک لاله رویی رسته است

@مواظب باش که پایت را با ذلت و خواری بر روی سبزه نگذاری زیرا ممکن است آن سبزه از خاک لاله رویی رسته باشد.

91- مکن کاری که بر پا سنگت آیو                     جهان  با این فراخی تنگت آیو

@ (کاری مکن که دچاررنج وسختی شوی وجهان به این بزرگی برای توتنگ وغیر قابل تحمل شود.)

92- بیا گم کرده ی دیرین خود را                        سراغ  از  لاله ی  پرپر  بگیریم

@ (بیا راه رسیدن  به معشوق ازلی ( خدا ) را از شهیدان  خونین کفن  بپرسیم.)

93-کس چون تو طریق پاک بازی نگرفت             با زخم نشان سر افرازی نگرفت

@ (ای دلاور(ای جانباز) هیچ کس مثل تو جانبازی نکرده است و هیچ کس مثل تو با زخم هایش، نشان ومدال افتخار نگرفته است.)

94- زین پیش دلاورا کسی چون تو شگفت               حیثیت مرگ را  به بازی نگرفت

@ (ای دلاور ، پیش از این ، هیچ کس مثل تو این چنین مرگ را  ناچیز نشمرده است.)

95 -   بی خویشتن نشسته بود خواجه وار و پای به گِرد کرده . @ (آزاد و گستاخ وار ، با غرور و چهار زانو نشسته بود.)

96-  شیخ با کسی خُلقی بکرد درمیان مجلس و سخنی نیکو بگفت[email protected]   ( شیخ درمیان مجلس باکسی شوخی کرد وسخنی خوب گفت.)

97- شیخ بو عبداللّه بشکست و با خویش رسید . @ (شیخ بوعبدالله  خوار شد و به خود آمد)

98- دانست که ترکی عظیم از وی در وجود آمد. @ (دانست که بی ادبی بزرگی از او سر زده است)

99- جمع متصوّفه ، بیش از صد و پنجاه کس بازو به هم. @ (جمعی از صوفیان ، بیش از صد و پنجاه نفر با او همراه بودند.)

100- شیخ فارغ بود و هیچ متأثّر نگشت@ ( شیخ آسوده بود و هیچ ناراحت نشد)

101- جمع در اضطراب آمدندوگفتند: این سرای باز کنیم . @( همگی  ناراحت  شدند وگفتند: این خانه را ویرا ن کنیم)

102- معنی «چغزی -  زغن-  صعوه» چیست؟ قورباغه- موش گیر– پرنده ی کوچک آبی

103-کسی که مستوجب آتش باشد به خاکستر بازو قناعت کنند بسیار شکر واجب آید.  @ ( کسی که شایسته ی آتش باشد به خاکستر  با او قناعت کنند یا  برسر او خاکستر بریزند باید بسیار شکر گزار باشد.)

104-گفت: سهل است چغزی و صعوه ای نیز بر روی آب می رود@(گفت:آسان است قورباغه و پرنده ی کوچک صعوه نیز بر روی آب راه می رود)

105- چنان که انگشت نمای شده بود.  @ (چنان که مشهور شده بود)

106-  به قول مردمان خطی بر وی فرو نتوان کشید.   @ ( به قول مردم  نمی توان به او بر چسب زد  یا تهمت زد)

107-  این گمان  در حق  خویش برم ، بهتر. @ ( به خودم  بدگمان  باشم  بهتر است.)

108- در  نوع خود متمکّن به شمار می رفت. @ ( در نوع خود ثروتمند به حساب می آمد)

109- هر عصب و فکر به منبع بی شائبه ی ایمان وصل بود که خوب و بد را به عنوان مشیّت الهی می پذیرفت. @ ( هر فکر و اندیشه به منبع پاک ایمان وصل بود که سرنوشت خوب و بد را به عنوان خواست و اراده ی الهی می پذیرفت)

110- در کنار پنجره ی کذا می نشستیم.)@ در کنار پنجره ی ذکر شده و توصیف شده می نشستیم)

111- این شیخ همیشه شابّ @ ( این شیخ همیشه جوان)

112-  سراچه ی ذهنم آماس می کرد : @گنجایش ذهنم بیشتر می شد یا معلوماتم افزایش می یافت.

113- قوز می کردم و از فرط هیجان  لکّه می دویدم : @خمیده  راه می رفتم و از شدت هیجان جَست و خیز کنان می رفتم.

114- از همین آموختن سر خود و ره نوردی تنها وش بود. @ ( از همین خود سرانه وتک و تنها و بدون کمک دیگران آموختن بود)

115- به حرص ار شربتی خوردم مگیر از من که بد کردم           بیابان بود تابستان و آب سرد و استسقا

@ ( اگر من به سبب طمع، آب گوارایی خوردم بر من عیب مگیر زیرا من  مانندآدم بسیار تشنه ای هستم که در فصل تابستان در بیابانی گرم قرار گرفته باشد و آب سرد در مقابلش باشد ناچار از آن می خورد.)

بخش خود آزمایی نوبت اوّل :

1- مقصود از«جدایی» ، « نی»و « نیستان» چیست؟@ جدایی: دوری از عالم معنا /  نی : مولانا، یا هرانسان عاشق و عارف وکامل دیگر  / نیستان: عالم معنا .

2-  بیت «ما ز دریاییم و دریا می رویم     /       ما ز بالاییم و بالا می رویم» با کدام بیت از شعر درس ارتباط معنایی نزدیکی دارد؟

 @هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش     /       باز جوید روزگار وصل خویش

3-  بیت «من به هر جمعیتی نالان شدم / جفتِ بد حالان و خوش حالان شدم » ناظر به کدام ویژگی نی است ؟@ تاثیر مثبت و منفی نی بر افراد ، نی هم درشادی نواخته می شود و هم درغم.

4-  با توجه به بیت «آتش است این بانگ نای و نیست باد  /  هر که این آتش ندارد نیست باد» شاعر برای بی خبران از عالم عشق چه سرانجامی آرزو می کند؟@ نیستی و نابودی

5- در مصراع « پرده هایش ، پرده های ما درید » تفاوت معنایی پرده را بیان کنید. 

@پرده ی اول : نغمه و آهنگ موسیقی /  پرده ی دوم : حجاب و مانع ( بین این دو واژه جناس تام وجود دارد)

6- در مصراع « تو بمان ، ای آن که چون تو پاک نیست » منظور شاعر از « تو» چیست؟ @عشق الهی..

7- مفهوم آیه « تعزّ من تشاء و تذلّ من تشاء» در کدام بیت آمده است؟

@همه غیبی تو بدانی ، همه عیبی تو بپوشی /  همه بیشی تو بکاهی، همه کمی تو فزایی

8- حماسه های ایرانی بر چه ارزش هایی مبتنی هستند ؟@ ستایش داد پیشگی و تاکید بر دادگری

9-  چرا شاعر می گوید: « به جمشید بر ، تیره گون گشت روز/  همی کاست زو فرّگیتی فروز » @ چون به خدا ناسپاسی کرد و دچار غرور شد و گفت من خدا هستم.

10- مارانی که بر دوش ضحاک روییدند ، مظهر چه خصلتی بودند؟  @خوهای اهریمنی و بیداد و منش خبیث.

11- نخستین چاره اندیشی مردم در مقابل بیداد ضحاک چه بود؟ @دو تن مرد پارسا به آشپز خانه ی ضحاک راه یافتند و هر روز یکی از جوانان را از مرگ نجات دادند.

12- پرورش یافتن فریدون در غار به هنگام کودکی شبیه پرورش یافتن کدام پیامبر بزرگ الهی است؟@ حضرت ابراهیم ( ع)

13- در مصراع « سپردید دل ها به گفتار اوی » مرجع ضمیر«او»کیست ؟ @ضحاک

14- مصراع دوم این بیت کدام ضرب المثل را به یاد می آورد ؟ « ببارید چون ژاله ز ابر سیاه  /   کسی را نبُد بر زمین جایگاه

»  @ضرب المثل جای سوزن انداختن نبود .

 15- چرا شعر غنایی دارای گسترده ترین افق معنوی مجموعه ی شعر فارسی است ؟ @چون انسان ها ، دارای عواطف و احساسات هستند و آن ها را درهر زمان ، در قالب شعر غنایی بیان می کنند.

16- این بیت حافظ «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم /  سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور» با کدام بیت از شعر درس ، ارتباط معنایی نزدیک تری دارد؟ @عشق را خواهی که تا پایان بری  /  بس که بپسندید باید ناپسند

17- بیت « توسنی کردم ندانستم همی/  کز کشیدن تنگ تر گردد کمند » کدام خصوصیت عشق را نشان می دهد؟ @سرکشی عاشق ازعشق، او را به معشوق نزدیک تر می کند و فرار از دام عشق ممکن نیست. ( یا جذبه ی عشق)

18- کدام مصراع از شعر درس ضرب المثل است؟@ مصراع « کز کشیدن تنگ تر گردد کمند»

19- منظور شیخ ابوطاهر از عبارت «من این همه نیستم» چیست؟ @یعنی من شایسته ی این لقب ها نیستم.

20- امروزه به جای افعال زیر چه معادل هایی به کار می رود؟

@الف) باز رفتند: برگشتند       ب) بشوریدند : اعتراض کردند      ج) بیرون گرفت: بیرون آورد      د) آواز داد : فریاد زد

21- معنی کدام گروه از کلمات با هم فرق می کند آن ها را توضیح دهید.  @  جواب : گروه ب

      الف) عقیدت – عقیده /  اشارت – اشاره /  بقیت - بقیه ( معنی دو شکل این کلمات با هم فرق ندارد)

@ ب) ارادت-  اراده   /  مصاحبت – مصاحبه / اقامت -  اقامه (معنی دو شکل این کلمات با هم فرق دارد)

22- معنی کلمات زیر را بنویسید.

@ ارادت : دوست داشتن-  اراده : قصد ، تصمیم  /  مصاحبت: دوستی، هم نشینی – مصاحبه: گفت وگو / اقامت: سکونت  -  اقامه: بر پا داشتن

23- به نظر شما ، هدف خسرو از طرح پرسش های پی در پی چه بوده است ؟@ شناختن شخصیت و هدف فرهاد و منصرف کردن او ازعشق شیرین.

24-کدام بیت شعر ، به باورهای عامیانه اشاره دارد ؟  @بگفتا دوری از مه نیست در خور  /   بگفت آشفته از مه دور بهتر

25- دربیت زیر، مرجع « این » چیست ؟ @ یاد نکردن از او

          بگفت او آن ِ من شد زو مکن یاد  /  بگفت این کی کند بیچاره فرهاد   .

26- درمصراع « بگفت ازگردن این وام افکنم زود » مقصود فرهاد از« وام »چیست؟ @   سر 

27- در بیت «از در در آمدی و من از خود به در شدم  /  گویی کز این جهان به جهان دگر شدم» مقصود از عبارت «از خود به در شدن » چیست؟

 @از خود بی خود شدن.

27- با توجه به مفهوم بیت «گفتم ببینمش مگَرَم درد اشتیاق /  ساکن شود بدیدم و مشتاق تر شدم» امروزه به جای کلمه ی«ساکن» چه کلمه ای به کار می رود؟ @آرام و تسکین.

28- بیت « با صد هزار جلوه برون آمدی که من /  با صد هزار دیده تماشا کنم تو را » با کدام بیت از شعر درس ارتباط معنایی دارد؟@ با بیت زیر

 تا رفتنتش ببینم و گفتنش بشنوم    /     از پای تا  به سر همه سمع و بصر شدم

29- در بیت «ای خرّم از فروغ رُخَت ،  لاله زار عمر /  باز آ، که ریخت بی گل رویت ،   بهار عمر» تشبیهات را پیدا کرده و ارکان آن را بنویسید.

@  لاله زار عمر-  گل روی-   بهار عمر ( در همه ی این تشبیهات کلمات دو م مشبه و کلمات اول مشبه به است)

30- پیام بیت «تا کی می صبوح و شکر خواب بامداد؟   /    هشیار گرد ، هان که گذشت اختیار عمر» چیست؟@ غفلت نکردن وغنیمت دانستن عمر

31- در باره ی ارتباط واژگانی کلمه ی «خیل» با دیگرواژه ها در بیت «در هر طرف ز خیل حوادث، کمین گهی ست / زان رو ، عنان گسسته دواند سوار عمر»  توضیح دهید. @کلمه ی« خیل» به معنی گروه اسبان ، با کلمه های »عنان» و« سوار» تناسب دارد.

32- بیت«اگردر دیده ی مجنون نشینی/ به غیر از خوبی لیلی نبینی» چه  مفهومی را در بردارد؟@ به هر چیزی عاشقانه نگاه کنی آن را زیبا خواهی دید.

33- مقصود نویسنده از «دیشب » و «امشب» در این نوشته ی چیست؟دیشب تاریخ بشریت چنین شهدایی نداشت و امشب آنان در گذرگاهش خفته اند.

@ ( دیشب: شب عاشورا / امشب : شب شام غریبان)

34- جمله ی مشهور« ان ِ لَم یکن دین ٌ فکونوا اَحراراً فی دُنیاکم»یعنی چه؟@ اگر دین ندارید لااقل در دنیایتان آزاده باشید . از امام حسین (ع)

35- در مصراع «پرستش به مستی است درکیش مهر» به نظر شاعرکمال پرستش در چیست ؟ @در سرمستی و از خود بیخود شدن.

36- این بیت از حافظ« ناز پرورد تنعم نبرد راه  به دوست  /  عاشقی شیوه ی رندان بلا کش باشد»با کدام بیت از شعر ، قرابت معنایی دارد؟

@ به شادی و آسایش و خواب و خور  /  ندارند  کاری  دل افگارها

37-  در بیت «بهاران که شا باش ریزد سپهر  /  به دامان گلشن ز رگبار ها » منظور شاعر از « شاباش بهاری» چیست ؟ @قطره های باران

38- مضمون بیت « با صبا در چمن لاله سحر می گفتم  /  که شهیدان که اند این همه خونین کفنان؟» از حافظ  یاد آور کدام بیت است؟

@به خون خود آغشته و رفته اند  /   چه گل های رنگین  به جوبارها

39- بیت «سرود عشق ز مرغان بوستان بشنو          جمال یار ز گل برگ سبز تابان شد » به کدام مفاهیم عرفانی اشاره دارد؟ @همه چیز خدا را تسبیح می کنند و جمال خدا را در همه ی پدیده هامی توان دید.

40- در رباعی مولانا ، میان «غم»در مصراع اوّل و مصراع چهارم چه تفاوت معنایی وجود دارد؟@ غم اول ، غم مادی و دنیایی است/ غم دوم ، غم عشق است.

41- شاعر در مصرا ع « با زخم نشان سرفرازی نگرفت » چه ارتباطی میان «زخم » و « نشان» ایجاد کرده است ؟@ تشبیه ، شاعر ، زخم وارد شده بر سینه ی مبارز را به مدال افتخار تشبیه کرده است.

42- معادل امروزی « به قول مردمان خطی به وی فرو نتوان کشید » چیست ؟@ به قول مردمان نمی توان به او برچسب زد یا تهمت زد.

43- مفهوم جمله ی « این گمان در حق خویش برم ، بهتر » چیست ؟ @به خودم  بدگمان  باشم  بهتر است.

44-  منظور نویسنده از این عبارت چیست؟@« هر عصب و فکر ، به منبع بی شائبه ی ایمان وصل بود که خوب و بد را به عنوان مشیّت الهی می پذیرفت» یعنی هر چیز را به خاطرداشتن ایمان پاک به اراده ی الهی نسبت می داد.

45- این جمله«سخنش به سخن همه شبیه باشدو به هیچ کس شبیه نباشد» به کدام ویژگی سخن سعدی اشاره می کند؟ @سهل ممتنع بودن شعر سعدی

46-« لُکّه می دویدم» یعنی چه ؟@ یعنی جَست و خیز کنان می رفتم.

47- از  بیت « به حرص ار شربتی خوردم مگیر از من که بد کردم /   بیابان بود و تابستان و آب سرد و استسقا» در چه مواردی استفاده می شود؟

@ از این بیت در موارد عذر خواهی بر خطاهای خود استفاده می کنند. 

تاریخ ادبیات  وسبک شناسی :

1-  صحیفه ی سجادیه اثر کیست  و موضوع آن چیست؟ @اثر امام سجاد (ع) و موضوع آن نیایش های زیبا ، لبریز از معارف ،آموزش های اخلاقی و اجتماعی است.

2-  مترجم صحیفه ی سجادیه کیست و چگونه ترجمه کرده است؟ @ جواد فاضل، به شیوه ی آزاد ترجمه کرده است.

3- چرا در ادبیات فارسی اصطلاح حماسه بیشتر برای شعر به کار گرفته می شود؟@ زیرا دو عامل وزن و آهنگ که از اجزای جدایی ناپذیر منظومه های حماسی است تنها در شعر یافت می شود.

4-  حماسه در لغت به چه معنی است؟ @به معنی دلاوری و شجاعت

5- حماسه در اصطلاح به چه معنی است؟ @شعری است داستانی با زمینه ی قهرمانی، قومی و ملی که حوادث خارق العاده در آن جریان دارد.

6- وجود آفریده های غیر طبیعی مانند سیمرغ،کدام یک از ویژگی های حماسه را بیان می کند ؟ @خرق عادت

7- مجموعه ی حوادث مربوط به کدام زمینه ی حماسه است؟ @زمینه ی داستانی 

8--  مولّفین هریک از این آثار را بنویسید.  @اخبار رستم از آزاد سرو سیستانی -  ابو مسلم نامه از ابو طاهر طرسوسی

9- رویین تن بودن اسفندیار بیانگر کدام یک از ویژگی های چهارگانه حماسه است ؟@ خرق عادت

10- معادل اروپایی واژه ی « غنا» چیست ؟@ لیریک

11- لیر به چه معنی است؟@ابزار موسیقی

12- شعر غنایی در اصطلاح به چه معنی است؟ @شعری است که گزارشگر عواطف و احساسات شخصی شاعر باشد.

13- شعر عاشقانه در چه قرنی آغاز می شود؟ @در قرن چهارم

  14- شروع شعرعاشقانه را در تغزّلات کدام شاعران قرن چهارم می توان یافت ؟@ (رودکی ، شهید بلخی، رابعه بنت کعب)

15- شعر عاشقانه ، در چه قرنی و به وسیله ی کدام شاعر کمال می یابد ؟@در قرن پنجم  در شعر فرخی

16- در قرن پنجم کدام شاعران به سرودن منظومه های عاشقانه پرداخته اند؟ @عنصری ، فخرالدین اسعد گرگانی و عیّوقی

17- کدام شاعر در قرن ششم منظومه های عاشقانه را به کمال رسانده است؟ @نظامی

18- داستان های عاشقانه در ادب فارسی را با کدام شعر در ادب اروپایی برابر دانسته اند؟@ با  شعر نمایشی

19- منطق الطیر عطار و مثنوی مولانا چگونه کتابی هستند؟ @عرفانی و تمثیلی

20- مؤلّفین آثار زیر را که از نثرهای غنایی محسوب می شوند ، بنویسید.

@سمک عیار از فرامرزبن خداداد – هزار و یک شب از عبداللطیف طسوجی – شرح زندگانی من از عبدالله مستوفی – روزها از دکتر اسلامی ندوشن

21- رابعه شاعر قرن چندم است؟ @ قرن چهارم و معاصر سامانیان

22- قدیم ترین و معتبرترین کتاب فارسی در تصوّف  چیست ؟ @کشف المحجوب

23- کشف المحجوب اثر کیست؟@ ابوالحسن هجویری

24- نثر کشف المحجوب چگونه است؟ و مربوط به کدام دوره است؟@  روان و ساده و سلیس  مربوط به دوره ی سامانی

25- منظومه ی خسرو و شیرین اثر کیست؟@ اثر نظامی شاعر قرن ششم

26-  مشهورترین مقلدان نظامی در سرودن منظومه ی خسرو و شیرین چه کسانی هستند ؟@ امیر خسرو دهلوی  ، وحشی بافقی

27- در شعر فارسی ، چه کسی را مبتکر فن مناظره دانسته اند؟@ اسدی توسی شاعر قرن پنجم

28- زیباترین مناظره ی معاصر در ادب فارسی از کیست؟ @از پروین اعتصامی

29- جان مایه ی شعرو ادب فارسی چیست ؟ @عشق

30- عمده ی نوشته های « محمد رضا حکیمی » درچه زمینه ای است ؟ @مسائل دینی و اعتقادی

31- « ادبیّات و تعهد دراسلام» و « الحیاه » اثر کیست؟ @محمدرضا حکیمی

32- نثر محمدرضا حکیمی چه ویژگی هایی دارد؟@ از ترکیبات زیبا و تشبیهات گسترده و از جلوه های طبیعی بیشتر استفاده می کند.

33- این توضیحات معرّف چه شخصیتی است ؟@« نوشته های او در زمینه ی مسائل دینی و اعتقادی است.کاربرد ترکیبات زیبا ،تشبیهات گسترده و استفاده ازجلوه های طبیعی از ویژگی های نثراوست.»

@محمد رضا حکیمی

34- عبارت زیر معرّف کدام شاعر معاصر است ؟ « شاعری با زبانی چالاک و بیانی گرم و زنده که ازگفتار روزانه ی مردم و تعبیرا ت آنها به شیوه ای هنرمندانه بهره جسته است .» @ایرج میرزا

35-  دو اثر از علامه طباطبایی نام ببرید. @ تفسیر المیزان – اصول فلسفه و روش رئالیسم

36- کتاب «چهل حدیث» اثر کیست؟ @اثر امام خمینی

37- کتاب «المنقذ من الضلال» اثر کیست و چگونه کتابی است؟  @ اثر امام محمد غزالی و حسب حال اعتراف گونه است.

38- مؤلّفین هر یک از آثار زیر را که در زمینه ی حسب حال نویسی هستند،  بنویسید.

@بدایع الوقایع اثر محمود واصفی-  حیات یحیی از یحیی دولت آبادی -  از پاریز تا پاریس از دکتر باستانی پاریزی -  الایّام اثر طه حسین – دانشگاهای من اثر ماکسیم گورکی- شرح زندگانی من اثر عبدالله مستوفی – روز ها اثر دکتر محمد علی اسلامی ندوشن .

39-  هر یک از آثار زیر از کدام نویسنده است؟

سیره ی رسول الله@قاضی ابر قو    /   سیرت رسول الله @دکتر عباس زریاب خویی /    قصص الانبیا @ابواسحاق نیشابوری

40- هر یک از تذکره های زبان فارسی اثر کیست ؟ لباب الالباب@  محمد عوفی   / تذکره الشعرا@ دولتشاه سمرقندی

41- هر یک از آثار زیر که از دکتر عبدالحسین زرین کوب است در باره شرح حال چه کسانی است؟

پلّه پلّه تا ملاقات خدا @شرح حال مولانا  /  پیر گنجه در جستجوی نا کجا آباد@در باره ی نظامی / فرار از مدرسه در شرح حال امام محمد غزالی

42- اسرارالتوحید اثر کیست و موضوع آن چیست؟@ اثر محمدبن منوّر در سه باب درباره ی شرح حال ابوسعید ابوالخیرکه به شیوه ی داستانی نوشته شده است.

43- نثر دکتر زرین کوب چگونه نثری است؟ @ زنده و گیرا و جزنثرهای تحقیقی هنری است.

44- کتاب شرح زندگانی من اثر کیست و در چه زمینه ای است؟@ اثر عبدالله مستوفی – در زمینه ی حسب حال نویسی

45- ادبیات معاصر شامل چه دوره ای است؟ @تحولات ادبی ایران از زمان امضای فرمان مشروطیت(1324ه. ق.)تا به امروز«ادبیات معاصر» نامیده می شود.

درک مطلب :

1- معنی واژه ی مشخص شده چیست؟ درزه هایی بیرون گرفت . @ ( بسته های کاغذ  ، بیرون آورد)       

2- دربیت « پیاپی بکش جام وسرگرم باش/  بهل،گر بگیرند بیکارها » واژه های «بهل» و «بگیرند» به چه معناهستند؟@  (بگذار) ،( خُرده بگیرند)  

3- دربیت « چو کاوه برون آمد از پیش شاه / براو انجمن گشت بازارگاه » منظور از « بازارگاه » چیست ؟   @ ( مردم بازار )

4- مفهوم مصراع اوّل بیت « عشق او باز اندرآوردم به بند / کوشش بسیار نامد سودمند »را بنویسید . @   (عشق او دوباره مرا گرفتار کرد)

5- معنای واژه های مشخص شده را بنویسید .

الف ) مرید از غیرت ارادت خود ، قصد رجم آن مرد کرد. @ ( رجم : سنگ زدن )

ب) پروردگارا ،از خصلت طمع که دنائت آورد به تو پناه می برم . @ ( دنائت : پستی یا خواری )

6- با توجه به بیت زیر به سؤالات پاسخ دهید .

گویند روی سرخ تو سعدی که زرد کرد؟             اکسیر عشق بر مسم افتاد و زرشدم

الف ) شاعر علت زرد شدن خود را چه عاملی می داند ؟@ (عاشق شدن یا عشق )

ب) یک استعاره درمصراع دوم بیابید و معنای استعاری آن را بنویسید . @ ( مس استعاره از وجود بی ارزش)

7-  با توجه به بیت « مادر سنگ دلت تا زنده است/ شهد درکام من و توست شرنگ » مفهوم مصراع دوم را بنویسید . @ یعنی زندگی شیرین ما ، تلخ خواهد شد.

8- درمصراع « پا بر سر سبزه تا به خواری ننهی » مفهوم واژه ی « تا » چیست ؟ @ (مواظب باش یا آگاه باش )

9- با توجه به بیت « تو قد بینی و مجنون جلوه ی ناز/ تو چشم و او نگاه ناوک انداز» تفاوت دید مجنون و انسان عیب جو درچیست ؟@ ( مجنون حقیقت بین است درحالی که انسان عیب جو فقط ظاهر را می بیند . )

10- با توجه به بیت « هر که جز ماهی، زآبش سیر شد / هرکه بی روزی است،روزش دیر شد» « بی روزی » و « دیر شدن روز » به ترتیب به چه معناست؟@  (بی بهره از عشق ،  ملول و خسته شدن) 

11- حماسه های ایرانی برچه ارزش هایی مبتنی هستند؟@ ( تلاش برای داد گری،مبارزه با بیداد، ترسیم آزادی وآزادگی )

12- مفهوم عبارت « همه تالیان قرآن و سحر کوشان درعبادت بودند » را بنویسید. @ (همه تلاوت کنندگان ( پیروان ) قرآن و عبادت کنندگان واقعی بودند.)

13- دربیت « کز نیستان تا مرا ببریده اند / از نفیرم مرد و زن نالیده اند» مقصود از« نیستان » چیست؟@ (عالم معنا )

14- با توجه به شعر زیر به سؤالات پاسخ دهید :

« هر که جز ماهی ، ز آبش سیر شد        هر که بی روزی است ، روزش دیر شد

    در نیابد  حال پخته هیچ  خام                  پس سخن کوتاه باید ، والسّلام »

الف ) منظور از« ماهی » چیست ؟ @ ( عاشق واقعی )

ب ) مصراع اول بیت دوم به چه معنا است ؟@ ( آن که راه عشق نسپرده از حال عارفِ واصل بی خبر است )

15- در بیت « خروشید کای پایمردان دیو /  بریده دل از ترس گیهان خدیو » منظور از « پایمردان دیو » چیست ؟

@ ( دست یاران حکومت یا حامیان ضحاک دیو صفت )

16- مفهوم مصراع دوم بیت زیر را بنویسید. @« بگفتا گر کسیش آرد فرا چنگ ؟/   بگفت آهن خورد ورخود بود سنگ »(مقابله با حریف و از بین بردن او )

17- با توجه به شعر :

«گفتم ببینمش مگَرَم درد اشتیاق        /   ساکن شود بدیدم و مشتاق تر شدم

  دستم نداد قوت رفتن به پیش دوست /  چندی به پای رفتم و چندی به سر شدم»

الف ) نقش دستوری ضمیر « ش » درواژه ی « ببینمش » را بنویسید.( مفعول )

ب ) عبارت « ساکن شود » به چه معناست ؟@ ( تسکین یابد یا التیام پیداکند )

پ) عبارت های « دستم نداد» و « به سرشدم » به ترتیب کنایه ازچیست ؟@ ( برایم ممکن نشد یا میسّر نشد ، با اشتیاق فراوان رفتم )

18- دربیت « بیا گم کرده ی دیرین خود را / سراغ ازلاله ی پرپر بگیریم» منظور شاعراز« گم کرده ی دیرین» چیست ؟@ ( عشق یا معشوق )

19- منظورشاعرازمصراع اوّل بیت«شماریت با من بباید گرفت/ بدان تا جهان ماند اندرشگفت»چیست؟@یعنی  لازم است به خاطراقدام ظالمانه به من حساب پس بدهی .

20- درمصراع « چو فردا نامه خوانان  نامه خوانند » مفهوم واژه ها ی « فردا » و« نامه » را به ترتیب بنویسید. @ ( روز قیامت ، اعمال انسان )

21- معنی واژگان مشخص شده را بنویسید. الف) ستارگان می خواستند حضیضی بیابند وخود را درآن افکنند. @ (نشیب وپستی   مقابل اوج )      

 ب) شهد درکام من و توست شرنگ   ( زهر یا سم)

22- دربیت « هرکجا بینَدَم از دورکند / چهره پرچین و جبین پرآژنگ »« جبین پر آژنگ » کنایه از چیست ؟@ ( اخم کردن و عصبانی شدن )

23- درمصراع « هرکه جز ماهی ، ز آبش سیر شد » منظور از « ماهی » و « آب » چیست ؟@ ( ماهی نماد عاشق و آب نماد عشق )

24- با توجه به بیت:«مکن کاری که برپا سنگیت آیو/ جهان با این فراخی تنگت آیو» مفهوم کنایی«سنگ بر پا آمدن» چیست؟@ (کنایه از دچار مشکل شدن)

25- دربیت«من خفته بدم به ناز درکتم عدم/ حسن تو به دست خویش بیدارم کرد» ترکیب «کتم عدم »چه مفهومی دارد ؟@ ( جهان نیستی )

26- دربیت « خروشید و برجست لرزان ز جای /  بدرید و بسپرد محضر به پای » مفهوم کنایی « بسپَرد محضر به پای » را بیان کنید.

@ (استشهاد نامه را زیر پا انداخت)

27- دربیت « بگفت از صبر کردن کس خجل نیست/ بگفت این، دل تواند کرد، دل نیست » مرجع ضمیر « این » درمصراع دوّم چیست؟@ ( صبر کردن)

28- درمصراع « پیاپی بکش جام و سرگرم باش » ایهام را در ترکیب مشخص شده ، توضیح دهید. @ ( مشغول باش، سرگرم و پر نشاط با ش.)

29- در بیت « بپویید کاین مهتر آهرمن است / جهان آفرین را به دل دشمن است » ،« بپویید » به چه معناست و منظور از « مهتر » دراین شعر کیست؟

@ ( حرکت کنید ، برخیزید، و منظورازمهتر ضحاک می باشد)

30- در بیت «من به هر جمعیّتی نالان شدم  /  جفت بد حالان و خوش حالان شدم» منظور از بدحالان و خوش حالان چیست؟@ بد حالان، کسانی هستند که سیر آن ها به سوی حق کُند است و خوش حالان ، رهروان راه حق اند که از سیر به سوی حق شادمان اند.

31- در بیت« هر کسی کو دور ماند از اصل خویش  /  باز جوید روزگار وصل خویش»

 الف) شاعر به کدام سخن مشهور اشاره(تلمیح) دارد؟@ کلُّ شیء یرجع الی اصله یعنی هر چیز به اصل خود بر می گردد.

ب) منظور از «اصل خویش» چیست؟@ باز گشت به سوی خدا

32- در بیت«آتش است این بانگ نای و نیست باد/هر که این آتش ندارد نیست باد» درکلمات «نیست باد» چه نوع آرایه ی ادبی وجود دارد؟@ جناس تام

33- در مصراع « نی حریف هر که از یاری برید » ، «حریف» به چه معنی است؟ @همدم

34- در مصراع « در نیابد حال پخته هیچ خام » منظور از پخته و خام چیست؟ @پخته : انسان عارف و واصل / خام : انسان بی بهره از عشق

35-  معنی لغات زیر را بنویسید .

جود: بخشش / فضل: بخشش /  بیغوله: بیراهه ، ویرانه /  ضلال: گمراهی /  دنائت: پستی /  مذلّت: خواری و پستی

36-  چرا در ادبیّات فارسی اصطلاح حماسه بیشتر برای شعر به کار می رود؟ @زیرا دو عامل وزن و آهنگ که اجزای جدایی ناپذیر منظومه های حماسی هستند تنها در شعر یافت می شود.

37- مولّفان هریک از آثار را بنویسید.       الف) اخبار رستم از آزاد سرو سیستانی         ب) ابومسلم نامه از ابو طاهر طرسوسی

38- معنی لغات را بنویسید .         خوالیگر: آشپز    /  لُجّه: عمق، عمیق ترین جای دنیا  / 

39- در بیت «هم آن گه یکایک ز در گاه شاه  /   بر آمد خروشیدن دادخواه» ، واژه ی « یکایک» به چه معنی است؟@ ناگهان، یک دفعه

40- با توجه به بیت « چو بر خواند کاوه همه محضرش / سبک، سوی پیران آن کشورش» به سؤالات پاسخ دهید .

الف) «محضر» به چه معنی است؟ @  نامه ، استشهاد نامه                             ب) «سبک» به چه معنی است؟@ فوراً ، زود

41- در بیت « از آن چرم کاهنگران پشت پای /  بپوشند هنگام زخم درای» منظور از « پشت پای» و « زخم درای» چیست؟ @روی پا – ضربه ی پتک

42- با توجه به بیت « همی بر خروشید و فریاد خواند / جهان را سراسر سوی داد خواند » به سؤالات پاسخ دهید.

الف) « فریاد خواند » به چه معنی است؟ @کمک خواست.         ب) در کدام کلمه آرایه ی مجاز وجود دارد؟ @در کلمه ی جهان مجاز از مردم

43- با توجه به بیت «کسی کاو هوای فریدن کند / سر از بند ضحاک بیرون کند » به سؤالات پاسخ دهید.

 الف) « هوای کسی کردن» به چه معنی است؟@ دوست داشتن

ب) « سر از بند کسی بیرون آوردن» کنایه از چیست؟ @اطاعت نکردن

44- در بیت « ز دیوار ها خشت و از بام سنگ / به کوی اندرون تیغ و تیر خدنگ» در کدام کلمه « ایهام» وجود دارد؟ توضیح دهید.

@در کلمه ی « خشت»   1)آجر      2) نیزه ی کوچک

45-  مفهوم مصراع «نه هرگز براندیشم از پادشا» چیست؟@ یعنی هرگز از پادشاه نمی ترسم.

46- غِنا در لغت به چه معنی است؟@سرود، آواز خوش و نغمه 

47- شعر عنایی چه نوع شعری است؟ @شعری است که گزارشگر احساسات و عواطف شخصی شاعر باشد.

48- « لیر »  و «لیریک» به چه معنی است؟ @لیر به معنی ابزار موسیقی و لیریک به معنی شعری که با لیر یعنی ابزار موسیقی خوانده شود.

49- نمونه ی کامل شعر غنایی چه نوع شعری است؟ @غزل

50- معنی لغات را بنویسید.  مُرید : شاگرد /  زندیق: بی دین /  رجم: سنگسار  /  درزه : بسته ی کاغذ  

51- با توجه به بیت « بگفتا عشق شیرین بر تو چون است /   بگفت از جان شیرینم فزون است » به سؤالات پاسخ دهید.

الف) در مصراع اول در کدام کلمه «ایهام» وجود دارد ؟@ در کلمه ی «شیرین» 1- خوش و دلنشین   2 - نام معشوقه

ب) واژه ی شیرین در مصراع دوم به چه معنی است؟@ عزیز و گرامی

ج) بین وازه ی شیرین در مصراع اول و مصراع دوم چه نوع آرایه ی ادبی وجود دارد؟@ جناس تام

52-در بیت «بگفتا رو صبوری کن در این درد  /  بگفت از جان صبوری چون توان کرد» منظور از کلمات مشخص شده چیست؟@درد عشق- معشوق

53- لغات را معنی کنید.   حوری : زن بهشتی/  قصور: عیب و نقص /  ناوک: تیر/  جبین: پیشانی / نارنگ: نارنج / آرنگ: آرنج /  قلماسنگ: فلاخن

54- در بیت « هر کجا بیندم از دور کند /  چهره پر چین و جبین پر آژنگ» ، « جبین پر آژنگ کردن » کنایه از چیست؟@ عصبانی شدن

55- در بیت « پرستش به مستی است در کیش مهر/ برون اند زین جرگه هشیارها» در کدام کلمه «ایهام» وجود دارد؟

@در کلمه ی «مهر»   1- خورشید     2- عشق و محبت

56- در بیت « به خون خود آغشته و رفته اند /  چه گل های رنگین به جوبارها» منظور از «گل های رنگین » و «جوبارها» چیست؟ @شهیدان – زندگی

57- در بیت « بیا گم کرده ی دیرین خود را /  سراغ از لاله ی پرپر بگیریم» منظور از « گم کرده ی دیرین» و «لاله ی پرپر» چیست ؟@ عشق یا معشوق – شهیدان

58- در بیت «زین پیش دلاورا،کسی چون تو شگفت /  حیثیّت مرگ را به بازی نگرفت»مفهوم مصراع دوم چیست؟@یعنی هیچ کس مثل تو مرگ را ناچیز نشمرده است.

59- - مهمترین ویژگی کتاب اسرارالتوحید چیست ؟ @کوتاهی جملات و سادگی

60- اسرارالتوحید اثر کیست و موضوع آن چیست؟@ اثر محمدبن منوّر در سه باب درباره ی شرح حال ابوسعید ابوالخیرکه به شیوه ی داستانی نوشته شده است.

شعر حفظی :

1- هر یک از شعرهای زیر را کامل کنید .

ملکا ذکر تو گویم که تو پاکیّ و خدایی  /      ........................................................................ (نروم جز به همان ره که توأم راه نمایی)

نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی/  ..........................................................................( نتوان شبه تو گفتن که تو در وهم نیایی)

همه ی عزّی و ................ همه علمی و یقینی  /  همه نوری و ................. همه جودی و جزایی ( جلالی – سروری)

همه .............تو جویم ، همه از...............تو پویم /  همه توحید تو گویم که به توحید سزایی ( درگاه – فضل )

لب ودندان سنایی همه توحید تو گوید     /      ....................................................................( مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی)

همه بیشی تو بکاهی ،  ..............................( همه کمّی تو فزایی)

*****

گوشم به راه ، تا که خبر می دهد ز دوست  /    .....................................................................(صاحب خبر بیامد و من بی خبر شدم)

چون شبنم اوفتاده بُدم پیش ........................   /       مهرم به جان رسید و به ............... بر شدم ( آفتاب- عیّوق )

تا  رفتنش  ببینم  و  گفتنش  بشنوم      /      ................................................................. ( از پای تا به سر همه سمع و بصر شدم)

او  را  خود  التفات  نبودی  به  صید من       /    .......................................................... (من خویشتن اسیر کمند نظر شدم )

دستم نداد  قوّت رفتن  به  پیش دوست        /     ........................................................ ( چندی به پای رفتم و چندی به سر شدم )

*****

ای خرّم از  فروغ رخت ،  لاله زار عمر          / ...............................................................( بازآ، که ریخت بی گل رویت ، بهار عمر)

از دیده گر ..........چو باران چکد رواست   /   کاندر غمت چو .........بشد روزگار عمر ( سرشک – برق)

تا کی می.............  و شکر خواب بامداد ؟    /    هشیار گرد ، هان که گذشت ............... عمر ( صبوح  - اختیار )

در هر طرف ز خیل حوادث ، کمین گهی ست /   ............................................................( زان رو عنان گسسته دواند سوار عمر)

حافظ سخن بگوی که بر .........................جهان  /   این نقش ماند از ........................... یادگار عمر( صفحه – قلمت)

«پایان نوبت اوّل»

فصل پنجم: ادبیّات تعلیمی

درس پانزدهم: پرورده گویی

1-  شعر تعلیمی چه نوع شعری است؟ @شعری است که قصد گوینده و سراینده ی آن تعلیم و آموزش است.

2-  ماده ی اصلی شعر تعلیمی چیست؟@ علم و اخلاق و هنر

3-  چند نوع شعر تعلیمی در ادبیات ملل دیده می شود؟ @دو نوع  1-  نوعی که موضوع آن خیر و نیکی است (حوزه ی اخلاق) 2-  نوعی که موضوع آن حقیقت و زیبایی و علم است.(حوزه ی علم و ادب و هنر)

4- کتاب « نصاب الصّبیان » اثر کیست؟ و موضوع آن چیست؟@  اثر ابونصر فراهی در تعلیم لغت

5-  شعر های تعلیمی قدیم با شعر های تعلیمی پس از انقلاب مشروطه چه تفاوتی دارد؟ @شعرهای تعلیمی در قدیم شامل سروده های اخلاقی و مذهبی و عرفانی بوده است ولی از انقلاب مشروطیت به بعد اشعاری با درون مایه های سیاسی و اجتماعی و روانشناسی سروده شده است.

6-  چند مورد از اشعار تعلیمی در ادب اروپا که جنبه ی غنایی دارند نام ببرید. @ بهشت گم شده اثر جان میلتون  و کمدی الهی اثر دانته.

7-  نام دیگر بوستان چیست؟ @سعدی نامه

8-  بوستان چند باب است و بر چه وزنی سروده شده است؟ @ ده باب-  بر وزن شاهنامه

9- سعدی در بوستان چه چیزی را ترسیم می کند؟ @مدینه ی فاضله ( شهر آرمانی) را ترسیم می کند.

10- اگر پای در دامن آری چو کوه                          سرت  زآسمان  بگذرد  در شکوه

@ (اگر مانند کوه ، خاموشی و گوشه گیری پیشه کنی در شکوه و بزرگی به مقام بالایی می رسی و سربلند و سرافراز می شوی.)

11- زبان درکش ای مرد بسیاردان         که فردا قلم نیست بر بی زبان

@ (ای انسان دانا ، ساکت وکم حرف باش زیرا در روز قیامت ، آدم لال و بی زبان  بازخواست نخواهد شد.)

12- فراوان سخن باشد آکنده گوش            نصیحت نگیرد مگر درخموش

@ (انسان پرحرف ، گوشش سنگین است و پند و اندرز نمی پذیرد زیرا نصیحت، تنها در انسان ساکت و خاموش اثر می کند.)

13- نباید سخن گفت ناساخته               نشاید  بریدن  نینداخته

@ (انسان نباید اندیشه نکرده و نسنجیده، سخن بگوید ، همان طوری که نباید پارچه را پیش از اندازه گرفتن بُرید.)

14- تأمّل کنان در خطا و صواب          به از ژاژ خایان  حاضر جواب

@ (انسان هایی که درنیک و بد سخن ، اندیشه و تأمّل می کنند ، از بیهوده گویان حاضر جواب بهتر هستند.)

15- کم آواز هرگز  نبینی خجل             جُوی مُشک بهتر که یک توده گِل

@ (انسان ِ کم حرف هرگز شرمسار نمی شود همچنان که قطره ای مُشک از انبوهی گِل بهتر است.)

16 = حذرکن ز نادان ده مَرده گوی         چو دانا یکی گوی و پرورده گوی

@ (از نادانی که به اندازه ی ده تَن سخن می گوید دوری کن ؛ مانند انسان دانا ، کمتر بگو اما خوب و سنجیده بگو.)

17- صد انداختی و هر صد خطا ست       اگر هوشمند ی یک انداز و راست

@ (صد بارسخن گفتی و هرصد خطا کردی ، اگرخردمند هستی یک سخن بگو اما سنجیده و درست بگو.)

18- چرا گوید آن چیز درخفیه ، مرد         که گر فاش گردد شود روی زرد

@ (چرا انسان در نهان چیزی بگوید که اگر فاش وآشکار شود ، شرمنده شود.)

19- مکن پیش دیوار غیبت بسی                بوَد کز پسش گوش دارد کسی

@ ( درکنار دیوار از کسی غیبت و بدگویی مکن زیرا ممکن است کسی درپشت دیوار گوش دهد و بشنود.)

20- درون دلت، شهر بند است  راز              نگر  تا نبیند درِ شهر  باز

@ (راز ، در درون دلِ تو، اسیر و زندانی است، مواظب باش که دروازه ی دلت را باز نبیند و بیرون نرود.)

21- از آن مرد دانا دهان دوخته است         که بیند که شمع از زبان سوخته است

@ (از آن جهت ، انسان دانا ، سکوت و خاموشی برمی گزیند که می بیند شمع از زبان خود آتش می گیرد و می سوزد.)

22- کدام یک از آثار سعدی ، بیانگر مدینه ی فاضله ی اوست ؟@ سعدی نامه یا بوستان  

23- « سعدی نامه » در حوزه ی کدام نوع ادب فارسی قرار می گیرد؟@  ادبیات تعلیمی

24-  با توجه به ابیات زیر ، به سؤالات پاسخ دهید .

چرا گوید آن چیز درخفیه ، مرد /  که گر فاش گردد شود روی زرد ؟

درون ِ دلت شهر بندست راز  /      نگر تا نبیند در شهر باز

الف ) سعدی دلیل شرمندگی انسان را درچه می داند ؟@ ( آشکار شدن سخنی که در نهان گفته است یا فاش شدن غیبت )

ب) منظور از« شهر بند» چیست ؟@  زندانی یا محبوس

25-  با توجه به شعر زیر ،  به سؤالات پاسخ دهید.

« کم آواز هرگز نبینی خجل            جوی مشک بهتر که یک توده گِل

  حذرکن ز نادان ده مَرده گوی         چو دانا یکی گوی و پرورده گوی

چرا گوید آن چیز درخُفیه مرد          که گرفاش گردد شود روی زرد؟ »

الف ) منظور از « کم آواز » دربیت اوّل چیست ؟@ انسان کم حرف 

ب) با توجّه به بیت دوم ، شاعر تفاوت انسان نادان و دانا را درچه چیزی می داند؟

@ انسان نادان به اندازه ی ده نفر سخن می گوید.اما انسان دانا ، کم حرف می زند اما حرف هایش با ارزش است.

پ) دربیت سوم یک کنایه بیابید و مفهوم آن را بنویسید[email protected] روی زرد بودن کنایه از شرمنده شدن

26- مادّه ی اصلی شعر تعلیمی چیست ؟@  علم ، اخلاق ، هنر

27- دربیت « اگر پای دردامن آری چو کوه / سرت بگذرد زآسمان درشکوه» « پای دردامن آوردن » به چه معناست ؟

@  کنایه ازگوشه نشینی یا ساکت و خاموش بودن

28- در بیت مقابل کدام واژه نماد« خاموشی»است؟« اگر پای دردامن آری چو کوه / سرت زآسمان بگذرد درشکوه» @  کوه 

29- دربیت « زبان درکش ای مرد بسیار دان / که فردا قلم نیست بر بی زبان » سعدی چه توصیه ای می کند ؟@  سکوت یا خاموشی

30- با توجه به بیت های زیر به پرسش ها پاسخ دهید :

 زبان درکش ای مرد بسیاردان    /    که فردا قلم نیست بربی زبان

فراوان سخن باشد آگنده گوش       /    نصیحت نگیرد مگر درخموش

نباید سخن گفت ناساخته              /       نشاید بریدن نینداخته

صدانداختی تیر و هر صد خطاست  /  اگر هوشمندی یک انداز و راست

31- مفهوم کنایی « زبان درکشیدن » را بنویسید. @  کنایه از خاموش شدن 

32- منظور سعدی ازمصراع « فراوان سخن باشد آگنده گوش» چیست ؟@ آدم پرگو  به  نصایح دیگران گوش نمی دهد.

33- معادل مثل « گز نکرده پاره کردن » درکدام بیت دیده می شود ؟@ (نباید سخن گفت ناساخته    /       نشاید بریدن نینداخته)

34- در بیت پایانی به نظر شاعر، هوشمند چگونه عمل می کند ؟@  یک سخن می گوید آن یک سخن هم به نتیجه می رسد.

35- منظور از « لؤلؤ » دربیت « صدف وار گوهر شناسان راز / دهان جز به لؤلؤ  نکردند باز» چیست؟@ سخن گران بها ، سخن ارزشمند

درس شانزدهم: ذکر حسین بن منصور (رحمه الله علیه)

1- واقعات غرایب که خاص او را بود. @ (کارهای عجیب که مخصوص او بود.)

2-  اغلب مشایخ درکار او ابا کردند .

@  اکثر عرفا از تأیید کارهای او خود داری کردند.

3- جُنید گفت : « زود باشد که سر چوب پاره سرخ کنی.» @ جنیدگفت : به زودی تو به دار آویخته شوی.

4- حسین گفت :« آن روزکه من سرچوب پاره سرخ کنم تو جامه ی اهل صورت پوشی. »

@ حسین گفت : « آن روز که من به دار آویخته شوم تو لباس اهل شریعت می پوشی »

5- خط جنید باید. @  جنید باید امضا و تأیید کند.

6- چون خلق درکار او متحیّر شدند ، منکِری بی قیاس و مقِرّ بی شمار پدید آمدند.

@ چون مردم درکار او حیران و سرگشته ماندند هم انکار کننده ی زیاد وهم اقرارو اعتراف کننده ی بی شمار پیدا شد.

7-  با عمرو بن عثمان مکّی افتاد و هیجده ماه با او صحبت داشت.

@ با عمروبن عثمان مکّی ملاقات کرد و هیجده ماه با او هم صحبت شد.

8-  به صحبت ابنای دنیا مشغول شد اما او را از آن تفاوت نبود.

@ با مردم دنیا هم صحبت شده بود اما درحالات او تغییر ایجاد نشده بود.

9- « یا بابکر ، دست برنِه که ما قصد کاری عظیم کردیم و سرگشته ی کاری شده ایم »

@ (ای ابابکر ، دعای خیر ی برایم کن زیرا که کار بزرگی در پیش دارم و دریک کار بزرگی ، سرگشته و حیرا ن شده ام.)

10-اغلب مشایخ درکار او ابا کردند و گفتند : او را در تصوّف، قدمی نیست .

@ (اغلب عارفان ، کارهای او را انکار کردند و گفتند: او در تصوّف و عرفان ، درجه و مرتبه ای ندارد.)

11- اگر مقبول بود،  به ردّ خلق مردود نگردد و اگر مردود بود، به قبول خلق مقبول نگردد.

@ (اگرمورد قبول حق باشد با رد ّخلق ، مردود نمی شود و اگر مردود درگاه حق باشد با قبول کردن مردم ،مورد قبول حق واقع نمی شود.)

12- معراج مردان سر دار است. @ (مردان خدا با به دار آویخته شدن به معراج می روند.)                                            

13- مرد آن است که دست صفات که کلاه همّت از تارک عرش درمی کشد قطع کند.

@ ( اگرمرد هستید ، دست صفات مرا که بلند همّت و دور پرواز است قطع کنید.)

14-گلگونه ی مردان خون ایشان است. @ ( زیور و زینت مردان ، خون و شهادت آن ها است.)

15-  معنی لغات را بنویسید.    قتیل: کشته شده  /  صفدر: صف شکن ، شجاع /  واقعات غرایب: کارهای شگفت آور /   اِبا کردند: خود داری کردند /  مهجور : دور افتاده /  در زیّ اهل صلاح : در لباس خیر اندیشان / مجاور بودن : معتکف و گوشه نشین بودن /  دستار : عمامه/  درّاعه: بالا پوش ، قبا  /  مرقّع: لباسی که از چند تکه دوخته شده باشد . /  خرقه : لباس صوفیان / خمّار: می فروش

16- نام تنها اثر منثور عطار را بنویسید . @تذکره الاولیا

17- موضوع « تذکرة الاولیا » عطار چیست؟@شرح حال هفتاد و دو تن از عارفان بزرگ

درس هفدهم: مست و هشیار

1- گفت: مستی زآن سبب افتان وخیزان می روی  /  گفت: جُرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست

@ (گفت: تومست هستی ازآن جهت لنگان و نامتعادل راه می روی. مست گفت: ای دوست، من خوب راه می روم و جُرمی ندارم ،راه (جامعه ) هموار و مساعد نیست.)

2-گفت نزدیک است والی را سرای آن جا شویم  /  گفت: «والی ازکجا درخانه ی خمّار نیست»

@ (محتسب گفت: خانه ی والی وحاکم شهر نزدیک است باید تو را به آنجا ببرم ، مست گفت : از کجا معلوم که والی ِ شهر ، خود ، درمیخانه نباشد.)

3-گفت: «دیناری بده پنها ن و خود را وا رهان /  گفت: «کار شرع ، کار درهم و دینار  نسیت »

@ (محتسب گفت: پنهانی به من پولی و رشوه ای بده و خودت را از این ماجرا خلاص کن. مست گفت : در شرع ودین ، رشوه دادن حرام است و من نمی توانم این کار را بکنم.) 

4-گفت:«آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه / گفت: «در سر عقل باید ،  بی کلاهی عار  نیست.»

@ (محتسب گفت: خبر نداری که کلاه از سر تو افتاده است ( واین کارتو، مایه ی ننگ است و نشانه ی بی ادبی است.) مست گفت: در سرانسان باید عقل و خرد باشد نداشتن کلاه،  ننگ وعار نیست.)

5-گفت: می بسیارخوردی زان سبب بی خود شدی/گفت: «ای بیهوده گوی، حرفِ کم و بسیار نیست»

@ (محتسب گفت : شراب، زیاد خورده ای از این جهت بی اختیار و از خود بیخود شده ای  مست گفت : ای بیهوده گو، نوشیدن شراب چه کم باشد و چه زیاد ، حرام است.)

6-گفت: « باید حد زند هُشیار مردم مست را   /  گفت: «هشیاری بیار، این جا کسی هشیار نیست»

@ (محتسب گفت: باید انسان هوشیار و عاقل به مست ، حدّ (شلاق وتازیانه) بزند /  مست گفت: عاقل و خردمندی پیدا کن ، در این جا عاقلی و هوشیاری  پیدا  نمی شود.)

 7-  طنز پروین اعتصامی در شعر « مست و هشیار » یاد آور طنز کدام شاعر است ؟@ حافظ

8-  بیت زیر به کدام مسئله ی اجتماعی اشاره دارد ؟

گفت: مستی زان سبب افتان وخیزان می روی /   گفت : جرم راه رفتن نیست ، ره هموار نیست

  @ ( فساد و ناهنجاری های جامعه یا اوضاع نا به سامان اجتماع )

9- در مصراع«گفت: هشیاری بیار، این جا کسی هشیار نیست» در« هشیار» اولی چه نوع آرایه ی ادبی وجود دارد؟@ایهام 1-  شراب نخورده 2- دانا و آگاه .

 فصل ششم: توصیف و تصویرگری

درآمدی بر توصیف و تصویرگری

درس هجدهم : گویی بطّ سفید جامه به صابون زده است....../  از منوچهری دامغانی شاعر قرن پنجم

1- کرده گلو پر ز باد ، قمری سنجاب پوش  /  کبک فرو ریخته ، مشک به سوراخ گوش

@(قمری خاکستری رنگ آماده ی آوازخوانی شده است و کبک ،گویا مشک به سوراخ گوش خود ریخته و آن را سیاه کرده است.)

2-  بلبلکان با نشاط، قمریکان با خروش  /  در دهن لاله مشک ، در دهن نحل نوش

@(بلبل های کوچک و زیبا، شاد هستند و قمری های زیبا ، آواز می خوانند. وسط گل لاله مثل مشک، سیاه و خوشبو شده است و زنبور عسل ، عسل می دهد) 

3-  سوسن کافور بوی ، گلبن گوهر فروش  /  زمی ز اردیبهشت گشته بهشت برین

@(گل سوسن ، سفید و خوشبوی شده است و زمین با آمدن ماه اردیبهشت ، مثل بهشت آسمانی شده است.)

4- معنی بیت « چوک ز شاخ درخت ، خویشتن آویخته   /  زاغ سیه بر دو بال غالیه آمیخته» چیست؟

@ (شباویز خود را از شاخه ی درخت آویزان کرده و زاغ بر بال های خود عطر سیاه زده است)

5- معنی بیت « ابر بهاری ز دور ، اسب بر انگیخته / وز سم اسب سیاه لؤلؤ تر ریخته »چیست؟

@( ابر بهاری از دور مانند اسب به حرکت در آمده است از زیر این ابر سیاه قطره های باران مانند مروارید می ریزد)

6- در دهن لاله باد ، ریخته و بیخته /  بیخته مشک سیاه ، ریخته در ثمین

@( باد ، قطره های باران را  بر روی گلبرگ های لاله مانند مشک سیاه و یا مانند مروارید گرانبها ریخته و غربال کرده است.)

7- گویی بط سفید ، جامه به صابون زده است /  کبک دری ساق پای در قدح خون زده است

@(گویا مرغابی سفید پر های خود را با صابون شسته و سفید کرده است.و گویا کبک دری پاهای خود را در جامی پر از خون فرو برده و سرخ کرده است)

8-  معنی کامل بیت « بر گل تر عندلیب ، گنج فریدون زده است / لشکر چین در بهار ، خیمه به هامون زده است » کدام است ؟

 ( سراسری 75 و سراسری 82) @  بلبل بر روی گل سرخ آواز خوانی می کند و چمن درهنگام بهار همه جا را پر کرده است.

9-  لاله سوی جویبار، خرگه بیرون زده است /  خیمه آن سبز گون ، خرگه این آتشین

@( گل لاله کنار جوی خیمه زده است خیمه ی چمن سبز رنگ و خیمه ی گل لاله سرخ رنگ است)

10-  دربیت « ابر بهاری ز دور ، اسب بر انگیخته / وز سم اسب سیاه لؤلؤ تر ریخته » منظور از « اسب سیاه » و « لؤلؤ تر » به ترتیب کدام است؟

 ( سراسری 75) @  ابر سیاه–  قطره های باران

11- امیل زولا ، پیرو مکتب ادبی « ناتورالیسم» اصلی ترین شرط نویسندگی را درچه می داند ؟( سراسری 75) @ واقع گرایی به جای تخیل

12- کدام کلمات به ترتیب برای کامل کردن عبارت زیر مناسب اند ؟ ( سنجش 76) @.( ناتورالیسم -  واقع گرایی – تخیل)

امیل زولا که از برجسته ترین چهره های مکتب ............ است ..............  به جای..............را اصلی ترین شرط نویسندگی می داند.

13 -  چه توصیفاتی بر « تشبیه و مقایسه » بنا نهاده شده اند؟ ( سراسری 77) @ توصیفات نمادین

14 -  کلمه های کدام گزینه ، برای کامل کردن عبارت زیر مناسب تر است؟ ( سراسری 77)

@ « وصف شاعرانه ، حاصل .................. شاعر است ، تو أم با .........................» @ ( احساس لطیف –  صور خیال)

15 -  منظور از « چوک » درمصراع « چوک ز شاخ درخت خویشتن آویخته » کدام پرنده است ؟ ( سراسری 78) @ شباویز ، نوعی جغد

16 -  معنی « بیخته » چیست ؟ ( آزاد 78 ) @ غربال شده

17 -  نظامی در توصیف کدام یک از حالات زیر مهارت بیشتری داشته است ؟ ( سراسری 77 )

1 ) رویارویی پهلوانان            2) شور عاشقانه         @   3) مجالس بزم           4) عناصر طبیعی

18-  درسرودن اشعار وصفی ........ نقش مهمی درتصویر نگاری شاعر و پیدایی صور خیال او دارند. جای خالی را پر کنید.( سراسری 77 )

1 ) طبیعیات                  @2 ) محسوسات                 3 ) تصورات             4 ) تخیلات

19 – وصف شور عاشقانه و وجد عارفانه و لحظه های هجران و وصل در اشعار کدام دو شاعر بیشتر جلوه گراست ؟ ( سراسری 77 )

@1) حافظ و مولانا   2) عنصری و منوچهری    3) فرخی و ملک الشعرای بهار   4) سعدی و فردوسی

20-  « کرده گلو پر زباد » درمصراع « کرده گلو پر ز باد قمری سنجاب پوش » چه حالتی را توصیف می کند ؟ ( سنجش 82 ) @ حالت آواز خوانی

21-  با توجه به  مصراع « بیخته مشک سیاه ، ریخته دُرّ ثمین » معنی « ثمین » چیست ؟( سراسری 77) @ گران بها

22- دل پذیرترین توصیف وتصویر نگاری عناصر طبیعی درسروده های کدام شاعر دیده می شود ؟( آزاد 83 ) 

  1 ) هاتف                  2) نظامی               3) سعدی             @4 ) عنصری

 23- درمصراع « برگل تر عندلیب گنج فریدون زده است » مقصود از « گنج فریدون » چیست ؟ ( آزاد 80 ) @ نام آهنگی در موسیقی

درس نوزدهم: دماوندیّه از ملک الشّعرا بهار

1-  شهرت شاعری بهار درچه نوع قالب شعری است ؟@ در قصاید فخیم و استوار

2- هر یک از بیت های زیر مطلع کدام دماوندیه  ی بهار است؟

الف)ای کوه سپید سر ، درخشان شو /  مانند وزو ، شراره افشان شو @ مطلع دماوندیه ی اوّل که در سال 1300سروده است.

ب) ای دیو سپید پای در بند  /   ای گنبد گیتی  ای دماوند@ مطلع دماوندیه ی دوم که در سال 1301 سروده است.

3- در قصیده ی دماوندیه منظور ملک الشّعرای بهار از« دماوند» چیست ؟ @آزادی خواهان

4- ای دیو سپید پای در بند  /  ای گنبد گیتی ای دماوند

@(ای دماوند که مانند دیو سپید پایت بسته شده و گرفتار شده ای ، و ای دماوند که بلندترین نقطه ی جهان هستی)

5- از سیم به سر یکی کله خود  /  ز آهن به میان یکی کمربند

@ (ای دماوند که از برف ،کلاه آهن بر سر گذاشته ای و از صخره های سخت، کمربند آهنین بر کمر بسته ای)

6- تا چشم بشر نبیندت روی   /  بنهفته به ابر  ،  چهر  دل بند

@ (برای اینکه از چشم انسان ها دور باشی،  چهره ی زیبایت را پشت ابرها پنهان کرده ای.)

                                                                                                                     تهیّه کننده :  حسین   علی نژاد

                                                                                                           دبیر زبان و ادبیّات فارسی ناحیه ی 2 اردبیل

منبع مطلب : farsi2.blogfa.com

مدیر محترم سایت farsi2.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.