دو واژه که دو شکل نوشتاری داشته باشد

دو واژه که دو شکل نوشتاری داشته باشد را از سایت پست روزانه دریافت کنید.

واژه های دو یا چند املایی

واژه های دو یا چند املایی درکتب فارسی راهنمایی (دبیران املا بخوانند ) تیمور رضایی

      در همة زبان ها واژه هایی هست که از نظر املایی به دو یا چند صورت می توان آنها را نوشت .در این نوع کلمات ، معمولاًنوشتن یک صورت آنها ارجح ، اصح و متداول تر است و نوشتن شکل دیگر غلط محسوب نمی شود. البته این کلمات دو املایی را می توان به چند نوع طبقه بندی کرد ؛ مثلاً لغاتی که در متون گذشته با حرف « ط » نوشته می شده اند و امروزه توصیه می شود که آنها را با حرف « ت » بنویسند مثل طوس ، طهران ، سطبر ، غلطیدن ، اطاق و...

      آگاهی نداشتن و یا بی توجهی به این کلمات – که تعدادی از آنها در فارسی های سه پایه هم آمده است – گاهی باعث می شود که حقّ دانش آموزانی ضایع شود به ویژه این که عده ای از دبیران غیر تخصصی هم املا تدریس می کنند . آنچه در این مقاله نوشته ام با استفاده از منابع معتبر است و جالب این که خود استاد سمیعی که از مؤلفان  کتاب است گاهی شکل دیگر کلمه را که در کتاب درسی آمده است توصیه می کند که در جای خود توضیح داده ام .( همکاران برای اطلاع بیشتر به کتاب « نگارش و ویرایش » اثر استاد سمیعی نگاه کنند از صفحة 216 به بعد. ) . اگر دانش آموزی به ویژه در امتحان، صورت صحیح کلمه ای را به شکل دوم نوشت ، غلط نگیرید ؛ مثلاً « آذوقه » را به صورت « آزوقه » ؛ یا « جقّه »« را به صورت « جغّه » ، در این باره در زبان فارسی ( 3 ) رشته ادبیات ( در ص 47 ) آمده است : « کلماتی که املای آنها در متون گذشته و امروز به دو شکل رواج داشته است ، به هر دو شکل صحیح هستند و ترجیح یکی از آنها به معنی غلط بودن دیگری نیست . البته در آموزش رسمی ، به منظور هماهنگی و وحدت رویّه ، یکی از دو شکل املا که آموزشی تر است ترجیح داده می شود . » آقای دکتر باطنی در کتاب « نگاهی تازه به دستور زبان » می نویسد : « چند گانگی صورت های زبان در تلفظ ، در خط ، در ساخت واژه ها و در الگوهای دستوری مشاهده می شود . دراین گونه موارد سؤال به این صورت مطرح نیست که « از این ها کدامش درست است » بلکه اصولی تر این است که پرسیده شود « ازاین ها کدامش درست تر یا مصطلح تر است » در بسیاری موارد حتی به این سؤال نسبی هم نمی توان جواب داد ؛ مثلاً در زمینه تلفظ اگر پرسیده شود « نُخُست » درست است یا « نَخُست » باید جواب داد هر دو و یا اگر پرسیده شود « پِژوهش » درست است یا پَژوهش یا پُژوهش باید جواب داد هر سه ؛ ولی پَژوهش تلفظ عادی تری است .» همین نویسنده در جای دیگری می نویسد : « ملاک تمایز گذاشتن بین درست و غلط در زبان نحوة کاربرد یا استعمال اهل زبان است نه اصول منطق

   اگر در فرهنگ ها و آیین نگارش های معتبر هم نگاهی بیندازیم می بینیم که این کلمات به دو یا چند شکل ضبط شده اند و نظر واحدی در املای آنها وجود ندارد . ترتیب واژه ها به این صورت است که واژه اولی شکلی است که در کتاب آمده و شکل یا اَشکال بعدی صورت های املایی دیگر واژه است .                             

                                                            فارسی اوّل ( جدید التألیف )

آیینه / آینه : نوعی سطح صیقلی که نور رسیده از هر جسم را باز می تاباند ، هر چیز بسیار صاف و برّاق

اتاق / اطاق : اصل این لغت ترکی است و در ترکی مخرج « ط » وجود ندارد . بنابراین بهتراست که به صورت « اتاق » نوشته شود . در زبان ترکی به معنی خانه و خیمه گاه است . برخی پنداشته اند این کلمه همان« وثاق » عربی است .

پروفسور / پرفسور : professeur ، استاد دانشگاه

اتومبیل / اتوموبیل / اتمبیل : از فرانسوی Automobile از پیشوند دارای ریشه لاتینی به معنی « خود » و « موبایل » به معنی متحرک ، سیار و روان ، معادل فارسی « خودرو » ، آقای بهمنیار در مقاله « املای فارسی » که در مقدمه لغت نامة دهخدا آمده است صورت « اتمبیل » را پیشنهاد می کند .

بتّه / بوته / بته : هر سه صحیح و یک کلمه فارسی است . گُل و بتّه : نقش گل و گیاه که نقاش می کشد .

توسی / طوسی :  هر دو صورت درست است . توصیه می شود « توسی » بنویسیم .

بقچه  / بغچه : ( ترکی ) ، به هر دوصورت درست است .

تزئین / تزیین : هر دو صورت درست است .

چارپاره / چهارپاره: به شکل اوّل رایج تر است .

دکان / دکّان : به هر دو صورت آمده است .

سالن / سالون: ( فرانسوی salon از ایتالیایی salone ) فضای سرپوشیده ی نسبتاً بزرگ

ملیون / میلیون : از کلمه فرانسوی million و املای صحیح آن میلیون است .

واگن/ واگون : ( انگلیسی wagon) هر یک از بخش های مجزای قطار که به وسیله ی لکوموتیو بر روی ریل راه آهن کشیده می شود.

هیجده / هجده / هیژده / هژده : به هر چهار صورت درست است . در اصل « هشت ده »

یقه / یخه ( ترکی ) : گریبان ، به هر دو صورت آمده است

          در رسم الخطّ فارسی به دلیل نبودن حرف مستقل برای مصوّت های کوتاه  ـَـِــُـ می نویسیم « مراد » ، « قربان »

  و نه « موراد » و « قوربان » ، بنابراین در نوشتن شماری از واژه های دخیل فرانسوی و انگلیسی هم نوشتن : فرمول ،         میکرب ، ویلن ، اتومبیل ، گلبول ، دمکراسی و ... رایج تر از : فورمول ، میکروب ، ویولن ( ویولون ) ، اتوموبیل ( اتمبیل ) ،                                                    گولوبول  و دموکراسی است .

هیئت / هیأت : به هر دو صورت صحیح است .                         

                                                                  فارسی دوم

استانبول / استامبول / اسلامبول : نام دیگر قسطنطنیه است . به هر سه صورت درست است .|| اجاق / اجاغ : ( ترکی ) مجازاً خانواده

اینشتین / انشتین : Aynshtayn و Anshtayn هر دو به کار رفته است .

باتلاق / با طلاق : این کلمه ترکی است ( در اصل باتّاق ، به معنی لجنزار ) معادل فارسی آن « مرداب » ؛ بهتراست با «ت » بنویسیم 

جِقّه / جغّه : این واژة فارسی به معنی تاج است . دکتر نجفی و استاد سمیعی املای « جغّه » را ضبط کرده اند .

ختمی / خطمی : نوعی گیاه گلدار . این کلمه عربی است و به صورت « خطمی » نوشته می شود. اصل تلفظ خِطمی است .

درم / درهم : واحد سکه نقره ، اصل این لغت یونانی است .

دوّم / دوم :  کلمة دوّم و سوّم امروزه به صورت مشدد تلفظ می شوند .

ستبر / سطبر : این واژه فارسی و بهتر است با حرف « ت »  نوشته شود .

شطرنج / شترنج : شطرنج معرّب و اصل لغت سانسکریت و بهتراست با حرف « ط » نوشته شود .

صندلی / سندلی : معرّب سندلی ، در فارسی چندن و چندل ، از اصل سانسکریت ، امروزه با حرف « ص » رایج تر است .

طومار / تومار : اصل این کلمه یونانی و طومار معرّب است . املای شکل اول رایج است .

عَزّ َو جَلّ / عَز ّو جَل : دو فعل ماضی که حالت صفت را پیدا کرده است و در فارسی تشدید « جَل » می افتد .

قد قد / غد غد : اسم صوت و صورت اول متداول است .

قشقرق / غشغرق : این کلمه ترکی است . به صورت« قشقره » هم به کار می رود . شکل « قشقرق » رایج است .

کبّاده / کباده : این کلمه فارسی و بدون تشدید هم آمده است .

نُشادر / نوشادر : به هر دو صورت درست است .                     فارسی سوم

آذوقه / آزوقه / آزوغه : دکتر معین و استاد سمیعی املای « آزوقه » را ترجیح می دهند . در فرهنگ عمید « آزوغه » هم آمده است .

ارّابه / عرّابه : به معنای گردونه و گاری و هر دو املا درست است . ارابه فارسی است و معرّب آن عرّابه . ارابه ، بدون تشدید هم درست است .

بسطام / بستام : آقای بهمنیار ضبط « بستام » را پیشنهاد می کند . صورت اول رایج است .

پُرُوفسور/پرفسور / پروفسر : از واژة فرانسوی Professeur  دو شکل اول و دوم بیشتر متداول است .

تاغ / تاق : نام درختچه ای ، به هر دوصورت آمده است .

تئاتر / تآتر : فرانسوی theatre به هر دوصورت درست است .

ترشیز / طرشیز : کاشمر ، ضبط « ترشیز » ارجح است .

دچار / دوچار / دو چهار : اصل واژة دچار ظاهراً دو چهار است که در کلیله و دمنه هم آمده است . دچار شکل رایج است .

دکمه / دگمه / تکمه : املای هر سه واژه درست است

روبوت / ربوت / ربات / روبات : انگلیسی Robot از اصل چِک ، آدم ماشینی

طرقبه / ترقبه : املای طرقبه رایج تر است . استاد سمیعی ضبط مختار این کلمه را « ترقبه » نوشته است .

غلتیدن / غلطیدن : شکل اول توصیه می شود .

قفس / قفص : کلمة قفص معرّب قفس است . قفص معرّب یونانی kapsa به معنی صندوق و جعبه است . شکل اول رایج است .

منبع مطلب : golestan45.blogfa.com

مدیر محترم سایت golestan45.blogfa.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

کلمه های مشابه

شیر:  حیوان وحشی

سیر: نوعی پیازچه

ریش :زخم

زَهر:گل وشکوفه

دوش: شانه

بادیه:کاسه مسی

شارع: راه،خبابان

رسته:صف،بازار

زبان:زبان گفتار

پیچ:میخ فلزی دنده دار

خیر:خوبی

گاز:انبر(گازانبر)

گور:گورخر

تنگ:درّه ی کوه

………..

منبع مطلب : farsirah.blogfa.com

مدیر محترم سایت farsirah.blogfa.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.