خلبان اسدالله عادلی

خلبان اسدالله عادلی را از سایت پست روزانه دریافت کنید.

اف-۱۴ تام‌کت‌های در خدمت ایران

تام‌کت‌های ایران تنها نمونه از جنگنده گرومن اف-۱۴ تام‌کت هستند که در خدمت نیرویی غیر از نیروی دریایی آمریکا فعالیت داشته و دارند. اگرچه این جنگنده در نیروی دریایی آمریکا در سال ۲۰۰۶ بازنشسته شد و اکنون فقط در امور آموزشی از آن استفاده می‌شود، اما در ایران هنوز برترین جنگنده عملیاتی و رهگیر است. این جنگنده‌ها در سال ۱۹۷۴ توسط محمدرضا شاه پهلوی خریداری شد. در سال ۱۹۷۷ اولین اسکادران پروازی این جنگنده آماده عملیات گردید. در مجموع ۸۰ فروند اف- ۱۴ توسط ایران خریداری و ۷۹ فروند آن‌ها به ایران تحویل داده‌شد. بعد از انقلاب ۱۳۵۷ این جنگنده در جنگ ایران و عراق موفقیت‌های چشمگیری را به دست آورد. نیروی هوایی ایران با وجود دشواری فراوان موفق شد تا در طول جنگ با عراق توان انجام مأموریت را برای حدود ۷۰ فروند از جنگنده‌های اف- ۱۴ حفظ کند. این جنگنده تاکنون در حال سرویس‌دهی می‌باشد. ایران تاکنون بعضی از قطعات این هواپیما را ارتقاء داده و به‌روزرسانی کرده‌است. تعدادی از این نوع جنگنده بعد از مدت ۱۵ سال زمین‌گیری، اورهال اساسی شده و به نیروی هوایی ایران پیوست.^{[۱][۲][۳][۴]}

پیشینه[ویرایش]

زمانی که کارایی فوق‌العادهٔ اف-۱۴ تامکت در نیروی دریایی آمریکا به اثبات رسید، ایران برای جلوگیری و پایان دادن به تهدیدهای هوایی اتحاد جماهیر شوروی، تصمیم به خرید هواپیمای اف-۱۴ گرفت. پیش از این و در دهه ۶۰ تا اوایل دهه ۷۰ میلادی نیروی هوایی ایران علیرغم سود بردن از هواپیماهایی مانند اف-۴ فانتوم ۲، نورثروپ اف-۵ و پی-۳ اوریون توانایی مقابله با هواپیمای میگ-۲۵ شوروی، که سریعترین جنگنده عملیاتی جهان بود، نداشت. هواپیماهای میگ-۲۵ به‌دلیل سرعت و سقف پرواز بالا می‌توانستند بدون روبرو شدن با مشکل خاصی، حریم هوایی ایران را نقض کرده، اقدام به پروازهای شناسایی نمایند.^[۵] نیروی هوایی شاهنشاهی چندین اف-۴ فانتوم ۲ دی خود را در مقابله با میگ‌های شوروی از دست داده و مصمم بود به هر قیمت از شکست‌های هوایی متوالی جلوگیری به عمل آورد.^[۶]

در تابستان ۱۹۷۲ نامه‌ای از سوی محمدرضا پهلوی به پنتاگون فرستاده شد. در این نامه قصد شاه از بازدید از ایالات متحده آمریکا به منظور گفتگو دربارهٔ هواپیمای رهگیر بود که قرار بود در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا به خدمت گرفته شود. در این نامه برنامه‌ریزی او برای تماشای نمایش هوایی این نوع جنگنده‌ها به قصد الگوگیری برای شاخهٔ مورد علاقهٔ او در نیروهای مسلح یعنی نیروی هوایی قید شده‌بود. پیشنهاد اولیه ایران هواپیمای اف-۱۱۱ بود؛ که مورد توافق قرار نگرفت. سپس فرماندهان نیروی هوای ایران پیشنهاد خرید پیشرفته‌ترین جنگنده نیروی دریایی آمریکا را دادند.

این ملاقات آغاز یک معاملهٔ مناقشه‌برانگیز بود که منجر به استقرار مدرن‌ترین هواپیمای جنگنده‌ای می‌شد که آمریکا به یکی از متحدانش فروخته بود. این برای نخستین بار بود که آمریکایی‌ها موافقت کرده‌بودند یک چنین جنگنده پیشرفته و استراتژیک را به یک مشتری خارجی بفروشند. از سوی دیگر این اقدام برای ایران یک اقدام جسورانه بود. زیرا هنوز در حال تجربه‌اندوزی در زمینهٔ سیستم‌های با تکنولوژی مدرن و تأسیسات لازم برای عملیاتی کردن آن‌ها بود.

همچنین فروش این هواپیما از سوی آمریکا به یک کشور دیگر به این معنای بود که کل پروژهٔ اف-۱۴ به وسیلهٔ ایران نجات پیدا می‌کرد. زیرا ایران موافقت کرده بود که کل هزینه تحقیقات و تمام هزینه راه‌اندازی خط تولید هواپیما را به شرکت گرومن پرداخت کند تا هواپیما به تولید برسد.

دولت وقت سفارش خرید ۷۱۴ موشک فینیکس را نیز به آمریکا داد که تا زمان انقلاب ۱۳۵۷ ۲۸۴ فروند از آن‌ها به ایران تحویل داده‌شده بود. بعد از انقلاب دولت آمریکا تحویل این موشک را لغو کرد.^[۵] بعد از پیروزی انقلاب، آمریکا از تحویل دادن آخرین جنگنده خودداری ورزید.^[۷]

این جنگنده جهت امور آموزشی به نیروی دریایی آمریکا تحویل داده شد.^[۸] جنگنده‌های تحویل شده توسط ایران از شماره ۳–۶۰۰۱ تا شماره ۳–۶۰۷۹ سریال‌بندی شدند. در ماه مه ۱۹۷۴میلادی، یک گروه از پرسنل نیروی هوایی ایران که پیشتر دوره‌های آموزشی پیشرفته بر روی هواپیمای اف-۴ فانتوم را دیده بودند، جهت آموزش‌های پروازی هواپیماهای اف-۱۴ وارد ایالات متحده آمریکا شدند.^[۹][۱۰]

اعزام خلبانان ایرانی به پایگاه دریایی میرامار و اوشینا^[۱۱][ویرایش]

در حدود ۱۲۰ خلبان و ۸۰ کمک خلبان دوره‌های آموزشی تخصصی این جنگنده را در پایگاه هوایی اندروز(به انگلیسی: Joint Base Andrews Naval Air Facility) در مریلند و پایگاه هوایی نس میرمار(به انگلیسی: Marine Corps Air Station Miramar) در کالیفرنیا و پایگاه هوایی نس اوشینا (به انگلیسی: Naval Air Station Oceana) در ویرجینیا با نمرات ممتاز سپری کردند.

اولین دسته از خلبانان ایرانی که برای آموزش دیدن برای خلبانی این جنگنده وارد آمریکا شدند شامل ۴ نفر بودند. این خلبانان که وارد پایگاه دریایی میرامار (به انگلیسی: Miramar Naval Base) گشتند عبارت بودند از: سرگرد عبدالمحمد فرح‌آور (کابین جلو)، سرگرد کاظم حیدرزاده (کابین جلو)، سروان سید محمد مهدی فرجادی (کابین عقب) و سروان علی سلیمی (کابین عقب).

به فاصلهٔ کوتاهی پس از آنان، دومین دسته از خلبانان با درجه سروانی (به جز سرگرد مجتبی زنگنه و سرگرد علی عابدی) به پایگاه دریایی اُشینا (به انگلیسی: Oceana Naval Base) در ویرجینیا اعزام شدند که شامل این افراد بودند:

جمشید افشار، حسین تقدیس، حسن افغان طلوعی، جلیل مسلمی، ابوالفضل هوشیار، محمدرضا عطایی، بهرام قانعی، محمد پیراسته، عباس امیراصلانی، شهرام رستمی، جواد شکرایی‌فر، محمدهاشم آل آقا، محمدهادی ولی، علی دهنادی، سعید آغاسی بیک، علی خان‌شرفی، یدالله خلیلی، علی اصغر جهانبخش، عباس حزین، مصطفی نبی پور، ایرج خرم، غلامحسین هاشمپور، علیرضا گرانپایه، علی شفائی، محمدجعفر بهادران، عطاءالله معصومی، ناصر ادراکی، حبیب صادق پور و خلیل دشتی‌زاده.

تام‌کت‌های ایران برای فرود در باند زمینی تغییر یافته‌اند در حالیکه تام‌کت‌های آمریکایی برای فرود بر عرشه ناو هواپیمابر ساخته شده بودند. تعدادی از سیستم‌های ناوبری این هواپیما نیز حذف شد.

سرانجام اولین واحدهای عملیاتی این جنگنده در تابستان ۱۹۷۷ آماده فعالیت شدند. در ماه اوت سال ۱۹۷۷ نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ایران یک فروند هواپیمای شناسایی بدون خلبان شوروی را مورد رهگیری تام کت‌های ایرانی قرار گرفت. با این اخطار شوروی به پرواز جنگنده‌های شناسایی میگ-۲۵ خود بر فراز آسمان ایران پایان داد.

ویژگی‌های جنگنده‌های تحویل داده شده به نیروی هوایی شاهنشاهی^[۱۲][ویرایش]

برخی از مهمترین ویژگی‌های جنگنده‌های تحویل داده شده به ایران عبارت بودند از:

تام‌کت‌ها در خدمت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران[ویرایش]

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بسیاری از تام‌کت‌ها دچار نقص فنی شده بودند که مستشاران آمریکایی در آخرین روزهای دولت شاهنشاهی به‌وجود آورده‌بودند. این مستشاران دستگاه‌های الکترونیکی و خودکار این هواپیماها را از آن‌ها خارج ساخته و نابود کردند.^[۱۳]

در مارس ۱۹۷۹ آمریکا پیشنهادی مبنی بر بازگرداندن اف-۱۴های در اختیار ایران به آمریکا ارائه داد. این درخواست شامل محموله موشک‌های فینیکس نیز می‌شد. این پیشنهاد در جهت جلوگیری از در اختیار قرار گرفتن احتمالی کاتالوگ‌ها و در نتیجه تکنولوژی پیشرفته این جنگنده به دست کارشناسان نظامی اتحاد جماهیر شوروی انجام شد. در ابتدا مقامات دولت موقت انقلاب از جمله مهدی بازرگان با این درخواست موافقت کردند، ولی به دلیل حاصل نشدن توافق نهایی بر سر مبلغ پرداختی از جانب دولت فدرال آمریکا، این بازپس‌گیری انجام نشد.^[۱۴]

در سپتامبر ۱۹۸۰ نیروی هوایی ایران فعالیت‌های خود را دوباره از سر گرفت و نام خود را به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا IRIAF) تغییر داد. اکثریت خلبانان این نیرو کسانی بودند که پیش از انقلاب در آمریکا آموزش دیده بودند و سطح کیفی آن‌ها در هنگام اخذ مدرک خوب آموزش دیده (به انگلیسی: Well-Trained) بوده‌است.

اولین درگیری ثبت شده تام‌کت در جنگ ایران و عراق مربوط به یک فروند جنگنده اف-۱۴ با شماره سریال ۳–۶۰۲۰ بود که در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۶۰ (۱۵ می۱۹۸۱) یک موشک فونیکس به سمت یک فروند میگ ۲۵ نیروی هوایی عراق شلیک کرد. در این حادثه هواپیمای عراقی صدمه جدی ندید و توانست با سرعت ۲۸۰۰ کیلومتر بر ساعت از مهلکه بگریزد. در طول ۶ ماه اول جنگ تام‌کت‌ها موفق شدند ۵۰ فروند جنگنده عراقی (اکثراً جنگنده‌های میگ-۲۱ و میگ-۲۳ و تعداد کمتری هم سوخوهای ۲۰ و ۲۲ (مدل‌های صادراتی سوخو-۱۷) را سرنگون کنند. تنها یک گزارش در ۶ ماهه اول جنگ از تلفات تام‌کت‌ها موجود است که مربوط به آسیب یک تام‌کت در اثر نزدیکی زیاد به یک فروند میگ ۲۱ در لحظه انفجار آن است.^[۷] قدرت جنگی تام‌کت‌ها به حدی بود که به خلبانان عراقی دستور داده شده بود با هیچ تام‌کتی درگیر نشوند و صحنه مخاصمه را ترک کرده و عقب‌نشینی کنند.^[۱۵]

در طول جنگ ایران و عراق از اف-۱۴ تام‌کت، بیشتر برای اسکورت جنگنده‌های اف-۴ فانتوم و پوشش هوایی آسمان ایران استفاده می‌شد. رادار AWG-9 بسیار قوی تام‌کت‌ها قادر به شناسایی جنگنده‌های عراقی از فواصل بسیار دور بوده و از این حیث شبیه یک آواکس کوچک عمل می‌کرده‌است.^[۱۶]

یکی از برگ‌های برنده تامکت در میان تمام جنگنده‌های دهه ۸۰ مجهز بودن این جنگنده به موشک‌های فونیکس بوده‌است. استفاده از این موشک باعث می‌شد که تامکت برخی اوقات در نبردهای یک به سه در مقابل هواپیماهای عراق برنده پیکار شود.^[۱۷]

بین سال‌های ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۶ از تامکت‌های نیروی هوایی بیشتر برای حفاظت از مراکز سیاسی تهران یا حفاظت و گشت‌زنی در اطراف جزیره خارگ استفاده می‌شد. پیروزی‌های متعدد تامکت‌های ایران در نبردهای هوایی با جنگنده‌های سوخو و میگ نیروی هوایی عراق موجب شد که عراق به دنبال جایگزینی برای این جنگنده‌ها افتد. در سال ۱۹۸۷ عراق اقدام به خرید تعدادی جنگنده داسو میراژ اف۱ مجهز به موشکهای هوا به هوا سوپر ۵۳۰ از فرانسه نمود. جنگنده‌های میراژ اف-۱ عراقی با سرعت بالا و در ارتفاع پایین که خارج از دید رادار اف-۱۴ است به پرواز درمی‌آمدند. هواپیماهای میراژ پس از نزدیک شدن به تامکت، ناگهان ارتفاع خود را افزایش می‌دادند و با یک حمله برق‌آسا یک یا دو موشک هوا-به-هوا به تام‌کت‌های ایرانی شلیک می‌کردند. از تیر سال ۱۳۶۷ (ژوئیه ۱۹۸۸)، عراق به همین روش توانست چندین اف-۱۴ ایرانی را هدف قرار دهد.^[۱۶]

تهیه قطعات یدکی[ویرایش]

پس از فروپاشی نظام شاهنشاهی در ایران و تیره شدن روابط ایران و آمریکا و اعمال تحریم تسلیحاتی بر ضد ایران، نیروی هوایی ایران برای سرویس این هواپیما دچار مشکلاتی بوده‌اند. ایران برای رفع این تحریم با کمک دلالان اسلحه اسرائیلی موفق شد حجم قابل توجهی از قطعات مورد نیاز خود را که تنها در اختیار ارتش آمریکا قرار داشت تهیه کند. بخشی از این قطعات در ماجرای ایران - کنترا به ایران ارسال شد.^[۱۸]

بومی‌سازی تامکت[ویرایش]

با ادامه تحریم نظامی آمریکا علیه ایران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران از سال ۱۹۸۲ اقدام به ساخت قطعات یدکی و تعمیر قطعات معیوب این جنگنده در داخل ایران نمود و همچنین با بهسازی قطعات و ارتقای آن توانسته این هواپیما را تا حدودی به روز نگه دارد. واحد مهندسی و اورهال نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توانسته کلیه کارهای مربوط به سرویس و نگهداری هواپیما از جمله تعمیرات سنگین را به مرحله خودکفایی برساند.^[۱۷] ایران هم‌اکنون توانایی تولید کل قطعات و تجهیزات این هواپیما را دارا می‌باشد.^{[۱۹][۲۰][۲۱]}

پیروزی‌های حاصله در جنگ ایران و عراق^[۱۲][۲۲][ویرایش]

تام‌کت‌های ایرانی در طول جنگ ۸ ساله بر اساس آمار دست کم ۱۶۰ پیروزی هوایی تأیید شده در نبرد هوایی با جنگنده‌های عراق به دست آوردند اگرچه تعیین دقیق نوع هواپیماهای منهدم شده در مواردی امکان‌پذیر نمی‌باشد اما با توجه به اطلاعات ایستگاه‌های شنود و فرکانس‌های دریافتی هواپیمای خفاش (یک هواپیمای سی-۱۳۰ مجهز به سامانه‌های شنود که قبل از انقلاب توسط ایران خریداری شد) و لاشه‌های کشف شده می‌توان جزئیات آن را صورت ذیل دانست:

کارنامهٔ خلبانان اف-۱۴ ایران در جنگ ایران و عراق^[۲۳][ویرایش]

جدول زیر کارنامهٔ خلبانان اف-۱۴ ایران در جنگ ایران و عراق که نام‌شان تاکنون ثبت شده را دربردارد. این آمار مجموعاً شامل پیروزی‌های تأیید شده توسط منابع غربی و پیروزی‌های احتمالی می‌باشد. پیروزی‌های تأیید شده در ستون نوع هواگردهای شکار شده با فونت پررنگ نوشته شده و پیروزی‌های احتمالی با فونت کم رنگ و اریب نوشته شده‌اند.

تلفات و سقوط تام‌کت‌های ایرانی^[۲۳][ویرایش]

از مجموع ۷۹ فروند جنگنده تامکت اف ۱۴ که از آمریکا به ایران وارد شدند، تاکنون ۱۸ فروند به تاریخ و شرح زیر از بین رفته‌است:

به خلبانی سرگرد علی عابدی و کابین عقب خلبان آمریکائی (پرواز دو فروندی تامکت برای تمرین درگیری هوائی) در یک پرواز آموزشی، به‌دلیل استال موتور، به زمین‌خورد و هر دو خلبان جان خود را از دست دادند.

به خلبانی سروان غلامحسین هاشم پور و کابین عقبی سرگرد عباس حزین در یک پرواز آموزشی به عنوان معلم که به‌دلیل استال موتور، مجبور به ترک اضطراری هواپیما شدند و هر دو خلبان به سلامت به زمین رسیدند.

به خلبانی سروان خلبان جعفر مردانی و کابین عقبی ستوانیکم غلامحسین عبدالشاهی بود که در منطقه برازجان اتفاق افتاد. در این حادثه، هواپیما بلافاصله پس از پایان سوختگیری و جدا شدن از زیر تانکر، به‌دلیل مانوری غیرعادی، با توجه به سنگین بودن وزن آن، ابتدا به حالت Erected Spin فرورفت و پس از اقدامات ناخواسته متقابل توسط خلبان، وارد حالت Inverted Spin شد و به همان حالت و بدون امکان حتی ایجکت خلبانان، با زمین برخورد نمود.

به خلبانی سروان غلامرضا نظام آبادی و کابین عقبی ستوانیکم فتح اله جلال‌آبادی با معرف "آهنگ ۲" از پایگاه اصفهان که در تله میراژها قرار گرفتند (ساندویچ اتک) و پس از اصابت موشک به هواپیما، خلبانها به سلامت در نزدیکی اهواز ایجکت نمودند.

به خلبانی سرگرد ابوالفضل هشیار و کابین عقبی ستوانیکم سعید صدیقیان از پایگاه شیراز که در تله میراژها قرار گرفتند (ساندویچ اتک) و پس از اصابت موشک به هواپیما، خلبانها به سلامت در نزدیکی اهواز ایجکت نمودند.

به خلبانی سروان محمدجعفر بهادران و کابین عقبی ستوانیکم سید حسین حسینی از پایگاه اصفهان که در تله میراژها قرار گرفتند (ساندویچ اتک) و پس از اصابت موشک به هواپیما، خلبانها به سلامت در نزدیکی اهواز ایجکت کردند.

به خلبانی ستوانیکم حسن هرندی به اتفاق ستوانیکم احمد روستائی (در بال تامکت شماره ۱ به خلبانی سروان ابوالفضل مهرگانفر و ستوانیکم ابراهیم انصارین) بود که در هنگام اسکورت هواپیماهای اف ۴ برای بمباران از ارتفاع بالا، حین درگیری با ۶ فروند هواپیمای میراژ مهاجم عراقی، بال هواپیما آن‌ها در روی خاک عراق مورد اصابت یکی از ۸ موشک شلیک شده از سوی میراژهای عراقی قرار گرفت و هر دو خلبان در راه برگشت به ایران پس از اتمام سوخت (به دلیل نشت سوخت از بال آسیب دیده)، به ناچار هواپیما را ترک نمودند که باد آن‌ها را به این طرف اروندرود و سمت نیروهای خودی آورد ولی هواپیما در خاک عراق به زمین‌خورد. در تصویری که در سایت‌های وجود دارد و مجسمه یک خلبان عراقی را بحالت ایستاده بر روی لاشه یک تام‌کت نشان می‌دهد، لاشه همین تام‌کت ساقط شده می‌باشد.

به خلبانی سرهنگ محمدهاشم آل آقا و کابین عقبی محمد رستم پور در تاریخ ۱۳۶۳/۰۵/۲۰ (بنا به روایات مختلف که یکی اصابت موشک میگ ۲۳ عراقی و دیگری قفل راداری از سوی کابین عقب روی یک موشک کرم ابریشم شلیک شده به سمت کشتی‌های ایرانی و نتیجتاً تغییر مسیر موشک بر روی سیگنال راداری و نهایتاً اصابت آن به اف ۱۴ می‌باشد) که رستم پور به سلامت ایجکت کرد ولی آل آقا (احتمالاً به‌دلیل عمل نکردن سیستم ایجکت) با هواپیما به درون خلیج فارس سقوط نمود و کشته شد.

به خلبانی سرگرد خلبان عباس حزین به اتفاق سید حسین حسینی در درگیری با چهار هواپیمای عراقی پس از ساقط کردن یک فروند، مورد اصابت موشک هاگ از سوی سایت موشکی منطقه بوشهر قرار گرفته و به‌دلیل شدت انفجار، حسینی بیهوش می‌گردد که با فعال نمودن صندلی پرتاب شونده وی توسط کابین جلو، موفق به ترک هواپیما می‌گردد اما پس از فرود بر روی آب به‌دلیل بیهوشی متأسفانه دچار خفگی شده و کشته می‌شود ولی عباس حزین از این مهلکه نیز جان سالم به در می‌برد.

به خلبانی سرگرد خلبان محمد محمدی‌فرید به اتفاق سروان خلبان حسین سیاری در تاریخ ۱۳۶۴/۰۳/۱۸ بعلت اشکال در چرخ‌ها و خروج از باند پرواز پایگاه هشتم شکاری اصفهان، ایجکت نمودند که در ادامه سرگرد محمدی‌فرید به جهت صدمه جدی، به تهران اعزام شد. هر دو خلبان در نهایت زنده ماندند.

یک فروند توسط سروان احمد مرادی طالبی به عراق پناهنده شد. کابین عقب وی، سروان (تیمسار فعلی) حسن نجفی بود که با عراقی‌ها همکاری نکرد و در سال ۱۳۶۹ بهمراه دیگر اسرا، به ایران بازگشت. سروان مرادی ۴ ماه بعد در آلمان کشته شد.

به خلبانی سروان ارسلان خادمی به کابین عقبی ستوانیکم احمد روستائی مورد اصابت پدافند خودی در خارگ قرار گرفت که هر دو خلبان به سلامت از هواپیما خارج گردیدند.

یک فروند به خلبانی سرهنگ بهرام قانعی و کابین عقبی ستوانیکم غلامرضا اصل داوطلب در نزدیکی دزفول در تله جنگنده‌های عراقی افتاده (ساندویچ اتک) و هدف قرا می‌گیرند. شهید داوطلب در همان لحظه اصابت موشک، در ارتفاع و سرعت بالا اقدام به ایجکت نمود که در اثر پیچیده شدن بند چتر دور گردن ایشان، دچار خفگی شده و تا رسیدن به زمین، کشته می‌شود ولی قانعی که از برجسته‌ترین معلم خلبان‌های تامکت بود، هواپیما را تا نزدیکی ایذه هدایت می‌کند و در نهایت ناچار به ایجکت می‌شود و توسط یک زن از عشایر بختیاری، از پرتگاهی که چتر ایشان به درختی در بالای آن به حالت خطرناکی آویزان شده بود، نجات پیدا می‌کند و پس از تحویل به ژندارمری منطقه، به اصفهان منتقل می‌گردد.

به خلبانی سرگرد علیرضا بیطرف و کابین عقبی سروان منصور خانپور که برای یک پرواز آزمایشی از پایگاه اصفهان بلند شده بودند، زمانی که در حال چک کردن فرامین بودند (احتمالاً به دلیل failure hydraulic) هواپیما از کنترل خارج شد و به‌دلیل نزدیکی به زمین، در نزدیکی پایگاه اصفهان با زمین برخورد نمودند. در این حادثه، هر دو خلبان ایجکت کردند که علیرضا بیطرف درون آتش هواپیما به زمین رسید و کشته شد ولی خانپور در مسیر باد قرار گرفت و کمی دورتر از لاشه در حال سوختن هواپیما، سالم به زمین رسید.

به خلبانی داریوش یاوری در کابین جلو و سرهنگ علی ابوعطا در کابین عقب در یک پرواز آموزشی در فاصله چند متری سطح زمین هنگام بنک زدن در نزدیکی پایگاه اصفهان سقوط کرد و هر خلبان دو کشته شدند (توضیح اینکه سرهنگ ابوعطا از قهرمانان جنگ و معلم خلبان تامکت بود و فقط یکماه به بازنشستگی ایشان مانده بود)

به خلبانی سرگرد علیرضا کریمائی و کابین عقبی سروان مصطفی فصیحی پس از برگشت از اسکرمبل که به جهت ورودی هواپیمای آواکس آمریکایی به آب‌های ایران صورت گرفته بود، در نزدیکی پایگاه بوشهر در خلیج فارس سقوط نمود و هر دو خلبان کشته شدند. (علت محتمل ورتیگو شدن خلبان ذکر شده‌است توسط رسانه‌های ایران). اما علت اصلی آن که توسط برخی از افسران ارتش به بیرون درز کرد هواپیمای اف چهارده تام‌کت توسط سایت موشکی پدافند سپاه پاسداران به اشتباه مورد هدف قرار گرفته بود.

یک فروند به خلبانی سرگرد خلبان اقدامی به اتفاق سرگرد عربی در تاریخ ۱۳۹۸/۰۲/۲۲ در یک پرواز آزمایشی F.C.F بعلت باز نشدن ارابه جلو و بروز اشکال در کنترل فرامین، پس از ایجکت خلبانان در نزدیکی باند پایگاه هشتم شکاری اصفهان، با زمین برخورد کرد و دچار آتش‌سوزی شد.

ارتقاء تام‌کت‌های ایرانی موسوم به پروژه شهید بابایی[ویرایش]

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طی سالهای بعد از جنگ ایران و عراق بارها این جنگنده را مورد ارتقاهای مختلف قرار داده بود ولی پروژه شهید بابایی جدی‌ترین و سنگین‌ترین ارتقا و مدرن سازی بر روی این جنگنده بوده‌است.

در سال ۲۰۰۸، معاونت عملیات نیروی هوایی ایران نقشه راه ارتقای تمام تام‌کت‌ها را تا سال ۲۰۲۰ منتشر نمود. جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی نیروی هوایی وظیفه یافت با تمام پیمانکاران غیرنظامی که با تفویض مسئولیت سامانه‌های مورد نیاز، فناوری و قطعات یدکی را فراهم نماید. این فرایند برنامه بابایی نام گرفت و نخستین هواپیما در ژانویه سال ۲۰۰۹ تخصیص یافت.

کار در آشیانه بازآماد اف-۴ فانتوم۲ در مهرآباد آغاز شد و پس از ۳۶ ماه کار، پرواز ۳۰ دقیقه‌ای آزمایشی را در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۲ انجام داد. آزمایش‌های پروازی بیشتری صورت گرفت و در آوریل سال ۲۰۱۲ به اسکادران ۸۲ تاکتیکی تحویل داده شد. تعدادی از F-14ها مجهز به رادار بومی شدند و بقیه نیز با همان رادار قبلی یعنی رادارAN/AWG-9 کاملاً بهینه‌سازی شده[رادار قدیمی از پردازنده‌های CPU ضعیفی بهره می‌بردند] و کاملاً به روز شده‌اند؛ و همچنین قطعات الکترونیک قدیمی به‌ویژه قطعات مربوط به رادار AN/AWG-9 و قطعات مربوط به سامانه مهمات با قطعات سبک‌تر و سریع‌تر تعویض شده‌اند و همچنین سامانه جنگ الکترونیک AN/ALQ-100 با تعویض آنتن، پروسسور، تحلیلگر و سامانه پیش‌تقویت با قطعات جدید به روز شد و کل سیم‌بندی شکاری نیز تعویض شده و مقرهای ۱ و ۸ برای افزودن قابلیت حمل MIM-23C یا R-73E تقویت شده‌است. افزون بر این یک سامانه ناوبری داخلی، سامانه رادیو UHF/VHF و بعضی قطعات دیگر نصب شده‌اند. الکترونیک پرواز تغییرات عمده ای یافت.

قابلیت بعدی حمل بمب به این جنگنده افزوده شده‌است. سیستم کنترل آتش جنگنده بهینه شده و سامانه ناوبری اینرسایی جدید و سامانه هشدار دهنده راداری RWR ارتقا یافت. بدنه کاملاً از اشعه ایکس ری(X-ray) گذشته و تمامی مشکلات بدنه رفع شده‌است. موتورها بهینه‌سازی شده‌اند و مشکلات قبلی آن برطرف شده؛ و در آخر این جنگنده به موشک‌های هوا به هوای جدید از جمله فکور ۹۰، ویمپل ار-۷۳، ویمپل ار-۲۷ مجهز شده‌است.

رنگ آمیزی هواپیما نیز پس از انجام بهینه‌سازی‌ها تغییر پیدا کرد، اما در ارزیابی‌های آتی نامناسب تشخیص داده شد. در سال ۲۰۱۳ سه فروند گرومن اف-۱۴ تام‌کت آام دیگر به اسکادران ۸۲ تحویل داده شد. آن‌ها اکنون در این پایگاه به عنوان آلرت واکنش سریع (QRA) در حال خدمت می‌باشند. درسپتامبر سال ۲۰۱۴ مرکز بازآماد پایگاه هشتم شکاری، گرومن اف-۱۴ تام‌کت آام دیگری را تحویل داد. طبق برنامه کنونی نیروی هوایی، ناوگان ۶۲ فروندی گرومن اف-۱۴ تام‌کت آام تا سال ۲۰۳۰ در خدمت باقی خواهند ماند.^{[۲۶][۲۷][۲۸]}

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

یک نبرد شگفت‌انگیز هوایی - ایسنا

به گزارش ایسنا، در جریان پروازی که «اسدالله عادلی» به همراه هواپیمای اف-۱۴ با کابین عقبی امیر سرتیپ «محمد مسبوق» انجام داد، یک فورمیشن از هواپیمای «میگ۲۳ » فلاگرهای عراقی جهت انجام عملیات بمباران در خاک ایران مشغول پرواز بودند که توسط رادار قدرتمند تامکت (اف-۱۴) شناسایی شدند. مهمترین اتفاق این ماجرا تصمیم سرهنگ اسدالله عادلی بود؛ تصمیمی که منجر به انهدام هر سه فروند میگ۲۳ عراقی و خلق شگفت‌انگیزترین پیروزی هوایی تاریخ تنها با شلیک یک تیر موشک «فونیکس» شد.

خلبان نابغه ایران با توجه به فورمیشن نزدیک کرکس‌های عراقی تصمیم گرفت با یک تیر موشک فونیکس هواپیمای لیدر را مورد اصابت قرار دهد. با رها شدن موشک فونیکس و برخورد به میگ۲۳ لیدر، در اثر ترکش‌های ناشی از انفجار، هر سه هواپیمای عراقی در دم منهدم شدند و این عملیات شگفت‌انگیز در تاریخ جنگ‌های هوایی دنیا به ثبت رسید.

سرهنگ اسدالله عادلی که سابقه ۳۲۰۰ ساعت پرواز عملیاتی، گشت هوایی، آلرت و اسکرمبل با هواپیمای اف-۱۴ در کارنامه دارد،در تنها مواجهه دو هواپیمای نسل چهارم شرق و غرب موفق شد به همراه کابین عقب حبیب کازرونی با هواپیمای اف-۱۴ یک فروند هواپیمای میگ۲۹ فالکروم عراقی را سرنگون کند.

امیر سرتیپ خلبان بازنشسته محمد مسبوق که از قهرمانان هشت سال دفاع مقدس و خلبان هواپیمای پیشرفته رهگیر اف-۱۴ است، در رابطه با انهدام میگ‌های عراقی روایت می‌کند:«ماه‌های اول جنگ بود. در یک پرواز شبانه جهت گشت هوایی، همراه با سرهنگ خلبان اسدالله عادلی که آن زمان ستوان یکم بود به منطقه پرواز کردیم. همین که وارد منطقه ایستایی شدیم، در صفحه رادار سه فروند هواپیمای عراقی را مشاهده کردم که در یک پرواز جمع بسیار نزدیک به سمت جزیره خارک در پرواز هستند. بلافاصله موقعیت آنها را به رادار بوشهر اطلاع دادم و از آنها خواستم که وضعیت منطقه را قرمز کنند و بعد سعی کردم با اجرای تاکتیک مناسب آنها را رهگیری کنم.

پیش خودم استنباط کردم اگر هواپیمای وسطی را مورد هدف قرار دهم، امکان سرنگونی دو هواپیمای دیگر نیز در اثر انفجار سر جنگی موشک یا متلاشی شدن هواپیمای وسطی وجود دارد. با توکل بر خدا و تصمیم اسدالله عادلی این تاکتیک انجام شد و با شلیک یک فروند موشک فونیکس از فاصله ۳۸ مایلی، هواپیمای انتخابی مورد اصابت قرار گرفت و بعد از آن اثری از دو هواپیمای دیگر روی صفحه رادار هواپیما مشاهده نشد.

چند ثانیه بعد از شلیک موشک، رادار بوشهر نیز با کد رمز اطلاع داد که هر سه فروند هواپیما سرنگون شده‌اند و لاشه‌های آنها روی جزیره افتاده است. این اولین باری بود که با شلیک یک فروند موشک، سه فروند هواپیمای دشمن مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد.»

روایت این نبرد شگفت‌انگیز در مستندی با عنوان «نبردهای تامکت» ثبت و ضبط شده است.

انتهای پیام

با اسد الله عادلی " خلبان نابغه ارتش ایران بیشتر آشنا شوید !"

اپیزود ۱ول

یک نبرد شگفت انگیز هوایی

چند ثانیه بعد از شلیک موشک، رادار بوشهر با کد رمز اطلاع داد که هر سه فروند هواپیمای عراقی با یک شلیک سرنگون شده‌اند و لاشه‌های آنها روی جزیره افتاده است.

به گزارش ایسنا، در جریان پروازی که «اسدالله عادلی» به همراه هواپیمای اف-۱۴ با کابین عقبی امیر سرتیپ «محمد مسبوق» انجام داد، یک فورمیشن از هواپیمای «میگ۲۳ » فلاگرهای عراقی جهت انجام عملیات بمباران در خاک ایران مشغول پرواز بودند که توسط رادار قدرتمند تامکت (اف-۱۴) شناسایی شدند. مهمترین اتفاق این ماجرا تصمیم سرهنگ اسدالله عادلی بود؛ تصمیمی که منجر به انهدام هر سه فروند میگ۲۳ عراقی و خلق شگفت‌انگیزترین پیروزی هوایی تاریخ تنها با شلیک یک تیر موشک «فونیکس» شد.

اپیزود دوم

نجات هوشمندانه خلبان آمریکایی بوسیله خلبان خوش قلب ایرانی

خاطره بیاد موندنیِ خلبانِ زنِ نیروی دریایی آمریکا، کارا هولتگرین جمعی ناو هواپیمابر آبراهام لینکن... از کمک یک خلبان ایرانی

سال ۱۹۹۱ در جنگ اول خلیج فارس درگیری در اوج خودش بود که دستور ماموریت برام صادر شد، خیلی سریع با کابین دومم سرگرد توماس مسئول رادار هواپیما به سمت هواپیمای خودمون روی عرشه رفتیم و اف ۱۴ دی به شماره ۳۲۶۵ (سرگرد هولتگرین خلبانِ زنِ فقید، بعدها در همین هواپیما کشته شد) رفتیم.
سریع تیک آف کردیم به سمت بصره هدایت شدیم و بعد از یک درگیری مختصر به سمت ناو برمی گشتیم که صدای آژیرهای اخطارِ هیدرولیک هواپیمای تامکتمون بلندشد؛ دقایق زیادی با مهندسان و کارشناسان مستقر در ناو به رایزنی از پشت بیسیم و در ارتفاع ۱۲۰۰۰ پایی پرداختیم؛ هر یک از اونها سعی خودشون رو دادن راهکار برای برطرف کردن نقص فنی هواپیما کردند ولی ما همچنان بدون نتیجه و مستاصل به حر فهای مختلف روی فرکانس اورژانسی بیسیم گوش می دادیم. حتی خلبان های قدیمی مستقر در پایگاه عربستان که تجربه ای در پرواز با تامکت داشتن با نگرانی انواع راهنمایی های ناکارآمد رو کردند ولی با دیدن عقربه سوخت و نداشتن هیدرولیک، جهت نزدیک شدن به تانکر آماده بودیم که دستور اجکت رو در یک منطقه امن بِهِمون بدن. صداها یکی یکی قطع شد اما در همین حین صدایی آرام و متین با لهجه تگزاسی!!به من وقت به خیرگفت. جناب سرگرد، خلبانِ تامکت به گوشی؟
گفتم بله.
خیلی آرام گفت حواست رو به من جمع کن؛ چه قدر سوخت داری؟
گفتم حدودا تا ۱۱ دقیقه.
گفت دو موتور در حالت آوانسن و... تک تک چک لیست رو مرور کرد و در آخر حرف عجیبی زد که در هیچ کتابی نوشته نشده بود. اون گفت چرخ هات رو باز کن و موتورهات رو روی ساسات کامل بذار.
من و توماس این پیشنهاد برامون عجیب بود ولی چون چاره ای نداشتیم و دیگه هواپیما رو از دست رفته می دونستیم مو به مو بهش گوش دادیم. رادار ناو هم که صدامون رو می شنید منتظر بود که این تلاش هم تموم بشه و دستور ترک هواپیما رو بده...
دوباره اون صدای آروم گفت: حالا با توکل به خدا با حداکثر سرعت به پایین شیرجه بزن!!!
من که در حال اجرای فرمان بودم باهاش شمردم یک دو سه چهار ارتفاع ۱۰، ۹، ۸ و در ارتفاع ۴۰۰۰ پایی ناگهان گفت به حالت ایستا و مانور دکا کج بشو... کردم، بعد آروم گفت عقربه هیدرولیکت رو نگاه کن.
سرگرد!!! خدای من!!! روی حداکثر توان بود!!! انگاراین هواپیما هیچ مشکلی نداشت.
سریعا با ناباوری به رادار ناو گفتم من میام برای نشستن و اونم درحیرت گفت راجرررر... و نشستم.
خدمه همگی دورم جمع شدن... بعد از لختی آرامش به مسئول هدایت عملیات گفتم اون مهندس یاخلبان جادوگری که من روهدایت کرد کیه؟ الان کجاست؟ در عربستانه یا ناو خودمون یا از مرکز (آمریکا) هدایتم کرد؟
سرهنگ برایان با خیره شدن به زمین و صدای لرزان به شمال و افق دریا اشاره کرد و گفت نمیتونی ازش تشکرکنی!!!
من بجات ازش تشکر کردم؛ چون اون الان اونجاست!!!
من به شمال خلیج فارس در امتداد انگشت اشاره سرهنگ نگاه کردم و گفتم کجا؟!؟ و سرهنگ گفت ایران!!!
من که هنوز متوجه منظور سرهنگ نشده بودم، دوباره گفتم اون تو ایران چکار می کنه؟ اون کیه؟ و سرهنگ نفسی کشید و گفت آخه ایرانیه!!!
او خلبان تامکته که صدای بیسیم تو رو شنید و اومد روی خط تا کمکت کنه!!!
دوباره با ناباوری پرسیدم آخه لهجه اش تگزاسی بود!!!
گفت آره، ۲۱ سال قبل در پایگاه آموزش تگزاس با هم بودیم؛ اسمش اسدالله عادلیه. کاپیتان خلبان، اسداله عادلی و من با صدای لرزان تکرار کردم کاپتان عادلی...
چند روز بعد نیروی دریایی ایالات متحده به صورت غیررسمی از نیروی هوایی ایران و سرهنگ شجاع خلبان و قهرمان جنگ ایران و عراق، تیمسار عادلی فعلی، مراتب تشکر و قدردانیش رو اعلام کرد.
اما امریکایی ها هیچ وقت عیب تامکت ۳۲۶۵ رو که عادلی در هوا و از فاصله ۴۰۰ میلی تشخیص داده بود، اون هم فقط با شنود بیسیم، نفهمیدند، تا نهایتاً در یک ﮔردﺵ مرگبار به چپ، موجب مرگ خانم سرگرد شد.
مادر خانم خلبان کارا هولتگرین، سال ۲۰۱۱، چندین سال پس از مرگ دخترش به دیدار عادلی رفت و از قول دخترش کارا به عادلی گفت: کاپتان! دخترم می گفت زیباترین، زندگی بخش ترین، مطمئن ترین صدای عمرم رو تو اون چند دقیقه ای که با اون خلبان دلاور ایرانی حرف می زدم، شنیدم. ای کاش روزی بشه حتی به صورت غیررسمی باهاش پروازکنم !!!؟!!

زنده باد شجاع دلان ارتش ایران !

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.