خط چگونه اختراع شد کلاس چهارم

خط چگونه اختراع شد کلاس چهارم را از سایت پست روزانه دریافت کنید.

سوالات مطالعات اجتماعی -درس 9

   مطالعات اجتماعی – درس 9

1-  چرا پس از مدتی دیگر همه افراد مجبور به کشاورزی نبودند؟

بارواج کار کشاورزی مواد غذایی به اندازه ی کافی تولید و حتی ذخیره می شد در نتیجه دیگر همه افراد مجبور به کار کشاورزی نبودند.

2-  به جز کشاورزی مردم به چه کارهای دیگر مشغول شدند؟

ساختن ابزارهای کشاورزی و قایق و داد و ستد

3-  با مشغول شدن مردم به کارهای گوناگون مانند کشاورزی ، ساختن ابزارهای کشاورزی و ساختن قایق و انجام داد و ستد تقسیم کار بوجود آمد

4-  داد و ستد را تعریف کنید ؟ داد و ستد به صورت مبادله کالا به کالا بود مثلا اگر کشاورزی بیشتر از نیاز خود گندم داشت مقداری از آن را به کسی که ابزار کشاورزی می ساخت می داد و وسیله مورد نیازش را می گرفت

5-  به نظر شما داد و ستد به صورت مبادله کالا به کالا چه مشکلاتی به وجود آورد ؟

گاه کالاهایی که با هم مبادله می شد ارزش یکسانی نداشت ، گاه مورد نیاز نبود ، حمل آن مشکل بود ، فاسد می شد

6-برای حل مشکلات مبادله کالا به کالا چه وسایلی اختراع شد ؟ سکه های طلا و نقره

7-اولین شهرها در کجا و چگونه بوجود آمد ؟ با گذشت جمعیت روستاههای کنار رودها بیشتر شد و این روستاها به شهر تبدیل شدند اولین شهرها در کنار رودهای پرآب بوجود آمدند

8-با پیدایش شهرهای بزرگ کم کم تمدن های بزرگ به وجود آمدند

9-در گذشته اداره ی سرزمین ها به عهده فرمانروایان بود

10- فرمانروایان برای برقراری نظم در سرزمین خود و اداره ی شهر ها و روستاها قانون وضع می کردند

11- برخی فرمانروایان چگونه قلمرو حکومت خود را گسترش می دادند؟

به سرزمین های دیگر حمله می کردند و آن ها را تصرف می کردند

12- اختراع خط چگونه بود ؟ رونق داد و ستد و نیاز انسان به نوشتن قراردادها و نگه داشتن بعضی اطلاعات زمینه را برای اختراع خط فراهم کرد.

13- اختراع خط در پیدایش تمدن ها نقش بسیار مهمی داشته است

14-تمدن ها چه ویژگی هایی داشتند ؟ خط – حکومت و فرمانروا – دادو ستد – عقاید مذهبی – قانون و مقررات – تقسیم کار و مهارت در کارها – آثار هنری

15- همزمان با پیدایش تمدن های باستانی در ایران در سرزمین بین النهرین ( بین رود دجله و فرات ) تمدن بوجود آمد

16-چند تمدن را نام ببرید ؟ ایلام کنار رود کارون – سومر در جنوب رود فرات – بابل کنار رود فرات – آشور کنار رود دجله – مصر کنار رود نیل

17- دو تمدن باستانی که در گذشته های دور در ایران پدید آمدند و از بین رفتند نام ببرید؟ شهر سوخته ، جیرفت ، تپه سیلک

18- منظور از بین النهرین چیست ؟ سرزمین بین دو رود دجله و فرات

19- تمدن ایلام حدود چهار تا پنج هزار سال پیش در ناحیه ای که امروز خوزستان نام دارد پدید آمد.

20- یکی از پادشاهان ایلامی ، شهر شوش را پایتخت قرار داد

21- شهر شوش چگونه شهری بود ؟ شهری بزرگ و آباد که مزارع وسیع کشاورزی در اطراف آن و بازارهای بزرگی داخل آن قرار داشت

22- مردم ایلام به چه کارهایی مشغول بودند؟ کشاورزی – دام داری – فلز کاری – سفالگری – نجاری – مجسمه سازی – تجارت

23- در سرزمین ایلام  پرستش گاه یا معابد بزرگی ساخته شده بود که مردم در آنجا خدایان ایلامی را عبادت می کردند .

24- پرستش گاه مشهور و عظیم تمدن ایلام چه نام دارد و کجا قرار دارد ؟ چغارنبیل در نزدیکی شهر شوش در خوزستان قرار دارد

25- چگونه می توان فهمید که ایلامی ها از خط میخی استفاده می کردند؟

از لوح های گلی به جا مانده از آن روزگار می توان پی برد که ایلامی ها از خط میخی استفاده می کردند

26- پیش از اختراع خط میخی ایلامی از چه خطی استفاده می کردند ؟ از خط تصویری استفاده می کردند که برای نوشتن هر چیز شکل آن را می کشیدند.

27- تمدن ایلام در کنار کدام رود است ؟ کارون

28- تمدن ایلام در محدوده کدام استان است ؟ شهر شوش در استان خوزستان

29- آیا تمدن ایلام ویژگی های تمدن ها را دارد ؟ بله خط – حکومت – دادو ستد – عقاید مذهبی – قانون و مقررات – آثار هنری – تقسیم کار و مهارت در کارها

30- پرستش گاهها در کجاد و به چه صورت ساخته می شد ؟ این پرستش گاه ها را به صورت بنا های عظیم در مکان های بلند می ساختند.

سوالات درس نهم مطالعات کلاس چهارم

1-   از چه زمانی انسان های یک جا نشینی را آغاز کردند ؟ با شروع کار کشاورزی

2-   اولین روستاها چگونه به وجود آمد ؟ با شروع کار کشاورزی مردم زندگی یک جا نشینی را آغاز کردند و به این ترتیب اولین روستاها بوجود آمدند

3-   کشاورزی چه تغییری در زندگی انسان به وجود آورد ؟ با رواج کشاورزی به جز یک جانشین شدن مردم توانستند مواد غذایی را به اندازه کاغی تولید کنند و حتی ذخیره نمایند و بقیه مردم به کارهای دیگر مشغول شدند

4-   از چه زمانی تقسیم کار بوجود آمد ؟ وقتی که کشاورزی زیاد شد و مردم بیش از اندازه تولید کردند شغل های دیگری هم نیاز بود به وجود آمد برای همین مردم به ساختن ابزار و خرید و فروش و کارهای دیگر روی آوردند و تقسیم کار به وجود آمد .

5-   مبادله ی کالا به کالا یعنی چه با مثال توضیح بدهید ؟مثلا اگر کشاورزی بیش از مصرف خود و خانواده اش گندم داشت مقداری از آن را به کسی می داد که ظرف سفالی می ساخت و به جای آن ظرف می گرفت یعنی کالایی را با کالای دیگر عوض می کرد.

6-   در گذشته های دور که تقسیم کار به وجود آمد مردم نیازهای خود را از چه راهی به دست می آوردند ؟ مبادله کالا به کالا

7-   به نظر شما مبادله ی کالا به کالا چه مشکلاتی را بوجود می آورد؟ 1 – ممکن بود که کالایی را که نیاز داشتند پیدا نکنند یا کسی که آن کالا را داشت کالای طرف مقابلش را نمی خواست 2 – ارزش و بهای کالای های مبادله شده برابر نبود

8-   برای حل مشکلات مبادله ی کالا به کالا چه وسایلی اختراع شد ؟ مردم دنبال وسیله ای بودند که ارزش کالاهایشان را معلوم کند یا در همه جا ارزش داشته باشد پس پول اختراع شد که در هر دوره ای به شکلی بود از دانه های قهوه و کتان گرفته تا دکمه و صدف و طلا و نقره و حلب و... در زمان ما هم پول جای همه را گرفته است

9-   شهرها چگونه بوجود آمدند ؟ با زیاد شدن جمعیت روستاها در کنار رودها این روستاها بزرگ و بزرگ تر شدند و شهرها به وجود آمدند

10-  اولین شهرها در کنار رودهای بزرگ به وجود آمد

11-   تمدن های بزرگ چگونه به وجود آمدند ؟ با پیدایش شهرهای بزرگ

12-  ویژگی های سرزمین هایی که تمدن در آن ها بوجود آمد چه بود ؟ 1- سرزمین های متمدن حکومت و فرمانروایی داشتند 2- تقسیم کار و مهارت در کارها بین آن ها بود 3- داد و ستد با همدیگر و شهرهای دیگر داشتند 4 – قانون و مقررات داشتند 5- عقاید مذهبی داشتند 6-خط و آثار هنری داشتند

13-  اداره سرزمین های متمدن بر عهده فرمانروایان بود

14-  فرمانروایان برای اداره سرزمین های خود چه می کردند ؟ قانون وضع کرده بودند تا نظم برقرار باشد

15-چرا فرمانروایان قانون وضع می کردند؟ برای برقراری نظم در سرزمین هایشان و اداره شهرها و روستاها

-16شهرها چگونه بزرگ تر شدند؟ با افزایش جمعیت – حمله فرمانروایان به شهرها و روستاهای دیگر

17-چرا فرمانروایان به شهرها یا روستاهای دیگر حمله می کردند؟ برای این که قلمرو حکومتشان وسیع تر شود

18- چه عواملی باعث شد تا زمینه اختراع خط فراهم شود ؟ رونق داد و ستد و نیاز انسان به نوشتن قراردادها و نگه داشتن بعضی اطلاعات ، زمینه را برای اختراع خط فراهم کرد.

19-  اختراع خط از چه نظر اهمیت داشت ؟ در پیدایش تمدن ها و دوام آن نقش داشت

20- اولین تمدن ها در کنار کدام رودها بوجود آمد ؟ رود کارون در ایران ، رود نیل در مص ، رود دجله و فرات در عراق

21-  کدام تمدن باستانی در ایران در کنار رود کارون به وجود آمد ؟ تمدن ایلام

22-  در سرزمین بین النهرین کدام تمدن ها بوجود آمد ؟ تمدن سومر و بابل در جنوب رود فرات ، تمدن آشور در شمال رود دجله و فرات

23-کدام تمدن در کنار رود نیل بوجود آمد ؟ تمدن مصر

24-سرزمین بین النهرین کجا بود ؟ بین دو رود دجله و فرات در عراق امروزی

25-در کنار رود نیل اقوام مصری زندگی می کردند

26-در کنار رود کارون مردم ایلام زندگی می کردند

27-در کنار رود دجله تمدن آشور بوجود آمد

28-در کنار رود فرات اقوام بابل و سومر زندگی می کردند

29-دو تمدن باستانی ایران که اکنون از بین رفته اند را نام ببرید ؟ تمدن ایلام و ماد

30-تمدن ایلام در کجا به وجود آمد ؟ در کنار رود کارون جایی که امروزه خوزستان نام دارد.

منبع مطلب : emamjavadsschool.blogfa.com

مدیر محترم سایت emamjavadsschool.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

درس 9 مطالعات چهارم ابتدایی نخستین شهرها

انتظارات یادگیری درس 9 مطالعات چهارم ابتدایی نخستین شهرها 

انتظار می رود دانش آموزان بتوانند:
۱ پیدایش شهرها را با توجه به تقسیم کار اجتماعی توضیح دهند.
۲ مشکلات مبادلهٔ کالا با کالا را بیان کنند.
3 ویژگی های تمدن را برشمرند.
4 روی نقشه، موقعیت برخی تمدن های باستانی را نشان دهند.
5 آثار به جا مانده از تمدن ایلام را با ویژگی های تمدن منطبق کنند.

مواد و وسایل مورد نیاز:

کتاب درسی، تصاویری از خط میخی،تصاویر این خط ها را کپی کنید و در اختیار دانش آموزان بگذارید. تصاویری از معبد چغازنبیل و شهر شوش.

آموزش درس 9 مطالعات چهارم ابتدایی نخستین شهرها

آماده کنید

از دانش آموزان بخواهید تصور کنند سوار ماشین زمان هستند و به حدود پنج هزار سال پیش، برگردند.

در آن زمان تعداد زیادی از انسان ها در روستاها یک جانشین شده بودند، کشاورزی می کردند

و کم کم با رونق کشاورزی محصولات آنها اضافه بر نیازشان شد و به این ترتیب دیگرنیازی نبود که همهٔ افراد برای تأمین غذا کشاورزی کنند.

بنابراین عده ای از افراد می توانستند به کارهای دیگر بپردازند.

از دانش آموزان بپرسید افراد به چه کارهای دیگری در جامعه آن روز  به جز کشاورزی توانستند مشغول شوند.

آنها ممکن است به ساختن ابزار و وسایل زندگی، داد و ستد و خدماتی چوندوختن لباس، کوتاه کردن موی سر اشاره کنند.

در این بخش از دانش آموزان بپرسید به نظر شما آنهاچگونه کالاهای مورد نیاز خود را خرید و فروش می کردند، بدون آنکه پول اختراع شده باشد.

سپس مبادله کالا با کالا را توضیح دهید

و بخواهید فکر کنند و بگویند این نوع مبادله چه مشکلاتی به وجودمی آورد.

ارزش کالاها با هم یکسان نبود،

زیرا مقدار کار انجام شده برای تولید هر کالا مساوی نبود.

نیازهای افراد متفاوت بود، فردی به گندم نیاز داشت

و خودش تبر درست می کرد اما فرد مقابل به تبر نیاز نداشت.

به دانش آموزان توضیح دهید با رونق کشاورزی و تقسیم کار و افزایش جمعیت به تدریج روستاهای بزرگ به شهر تبدیل شدند و شهرهای بزرگی به وجود آمد.

آموزش دهید

تصویر صفحهٔ 37 را نشان دهید که هم زمان با پیدایش شهرهای بزرگ این ویژگی ها یا خصوصیات در آنها به وجود آمد:

1 حکومت و فرمانروا
2 اختراع خط

3 داد و ستد یکی از نمادهای تمدن است و رواج آن باعث رونق اقتصادی و رشد مردم در آن تمدن می شد.

4 عقاید مذهبی و مکان هایی که مردم در آن عبادت می کردند

از نمادهای بسیار مهم تمدن استکه آثار و بقایای تعدادی از آنها به جا مانده است.

5 قانون و مقررات که برای برقراری نظم در جامعه بوده ، برخی قوانین از طرف حاکمان وضع می شد، مانند قانون حمورابی در تمدن بابل.

6 با افزایش جمعیت و مازاد محصولات کشاورزی، تقسیم کار و تخصص و مهارت هم در بین جوامع به وجود آمد

و هر تمدنی با توجه به شرایط محیطی و نوع محصولات تولیدی خود، دارای فعالیت ها و مهارت هایی بود.

7 آثار هنری مانند سفالگری، کنده کاری، نقاشی، قلم زنی و …، یکی از نمادهای عمده هرتمدن است،

بنابراین تمدن های مختلف با توجه به شرایط زندگی شان دارای آثار هنری متفاوتی هستند.

به عبارت دیگر به دانش آموزان بفهمانید

زمانی که در طی یک دورهٔ زمانی که جوامع بشری دارای این ویژگی ها یا خصوصیات شدند و به مرحله تمدّن رسیدند.

پس از آنکه دانش آموزان با مفهوم تمدن آشنا شدند،

نتیجه گیری کنید که در سرزمین ما نیز در گذشته های دور تمدن هایی پدید آمده بودند. سپس آنها را به نقشه رجوع دهید.

نقشهٔ صفحهٔ 38 یکی از ابزارهای مهم تدریس این درس است.

1 چند تمدن روی نقشه را نام ببرند. شهر سوخته، جیرفت، ایلام، تپه سیَلْک، مارلیک، تپهحسنلو، آشور، سومر، بابل، لیدی و مصر.

2 این تمدن ها در کنار کدام رودها پدید آمده اند؟ تمدن ایلام رود کارون، تمدن مصر رود نیل.تمدن آشور بین رودهای دجله و فرات

3 دو تمدن باستانی که در گذشته های دور ایران پدید آمده اند و از بین رفته اند؟ تمدن ایلام، شهرسوخته، جیرفت، مارلیک، … .

توجه اگر دانش آموزان بتوانند حداقل دو تمدن باستانی ایران را نام ببرند، کافی است.

در این بخش تمدن ایلام و ویژگی های آن توضیح داده می شود، توجه کنید

که در گذشته در آموزش تاریخ پرداختن به تمدن های باستانی ایران پیش از آریایی ها مغفول واقع شده بود

اما در کتاب جدید، تمدن ایلام به عنوان یک تمدن مهم با چند هزار سال قدمت مورد توجه قرار گرفته است.

از سوی دیگر لازم است دانش آموزان درس را بخوانند تا متوجه شوند

ویژگی های تمدّن که در صفحهٔ 37 نوشته شده در این متن آمده است

و در واقع ایلام یک تمدن بوده است.

از دانش آموزان بخواهید مصداق های ویژگی های تمدن ایلام را در کادرهایی ترسیم کنند.

به پایان ببرید

با جمع بندی مفهوم تمدن و ویژگی های آن درس را مرور کنید و تمدن های باستانی ایران را نام ببرید.

فعالیت های ۱ و ۲ به کار ببندیم را انجام دهید.

فعالیت ۱ و ۲ جنبه و کاوشگری دارد و دانش آموزان باید نتیجهٔ پرس و جوی خود را درکلاس گزارش کنند.

فعالیت شمارهٔ 4 صفحهٔ 44 کتاب بیشتر مبتنی بر خلاقیت است،

از دانش آموزان بخواهید در جدول نشانه هایی برای هر واژه رسم کنند.

توجه کنید این نشانه ها ممکن است متفاوت، اما هم ساده و هم قابل فهم باشند.

به آنها بگویید اگر تصویری برای یک موضوع می کشید

و به دوستتان نشان می دهید،او باید با توجه به آن نماد بفهمد منظور شما چیست؟

دانش آموزان ممکن است با گذاشتن چند تصویر در کنار هم منظور خود را به صورت یک جمله به هم بفهمانند

منبع مطلب : dabesto.ir

مدیر محترم سایت dabesto.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

خط چه‌گونه اختراع شد و به‌وجود آمد؟ | روزنامه ماندگار

یک شنبه ۱۴ سرطان ۱۳۹۴

گردآورنده: بهروز سروش‌نیا
بخش نخست

افلاطون می‌گوید: خط عقال (بند) عقل است. اقلیدوس گوید: خط هندسه‌یی است روحانی اگرچه به ابزار جسمانی ظاهر شده است. بودلف گوید: خط بوستان دانش است. ویل دورانت در تاریخ تمدن خود می‌نویسد: مهم‌ترین گامی که انسان به سوی مدنیت برداشت، همانا اختراع خط است.
بزرگ‌ترین و شاید تنها عامل انتقال و گسترش فرهنگ و تمدن بشری از نسلی به نسل دیگر، خط الفبایی بوده است. در فرهنگ پارسی، خط پدیده‌یی دیوی است و هنری است که تهمورث (ملقب به زیناوند به معنی هوشیار) آشنایی و آگاهی با آن را از دیوانی که به بند کشیده، به‌دست می‌آورد و در ازای به‌دست آوردن این دانش، آن‌ها را رها می‌کند. در متن مینوی خرد آمده است: تهمورث دیوان را اسیر خود کرد و هفت نوع خط را از آنان آموخت. بیشتر تواریخ اختراع خط را به تهمورث نسبت می‌دهند، اما در برخی روایات به جمشید و کیومرث و ضحاک نیز نسبت داده‌اند.
به نظر آرتور کریستن سن، ایران‌شناس دانمارکی، نام تهمورث، نامی از نژاد سکایی است. به این ترتیب، انتساب فن نویسنده‌گی به تهمورث باید از قدمت بیشتری برخوردار باشد، احتمالا ً سکاییان در مهاجرت‌های خود به مردمانی برخورد کرده‌اند و فن نویسنده‌گی را از آنان آموختند و بعد در اساطیر ایران این موضوع به ستیز تهمورث با دیوان نسبت داده شد.
داستان خط به زبان فردوسی در شاهنامه چنین است:
چو تهمورث آگه شد از کارشان
برآشفت و بشکست بازارشان
یکایک بیارست با دیو جنگ
نبود جنگ را فراوان درنگ
کشیدندشان خسته و بسته خوار
به جان خواستند آن زمان زینهار
که ما را مکش تا یکی نو هنر
بیاموزی از ما کت آید به بر
کی نامور دادشان زین
بدان تا نهانی کنند آشکار
نبشتن به خسرو بیاموختند
دلش را به دانش برافروختند
نبشتن یکی نه که نزدیک سی
چه رومی چه تازی و چه پارسی
چه سغدی چه چینی و چه پهلوی
نگاریدن آن کجا بشنوی
جهان‌دار سی سال از این پیشتر
چه‌گونه پدید آوریدی هنر …..

سومریان روایت می‌کنند که المرکر، پادشاه دولت‌شهر اوروک (موطن گیلگمش) و به قولی بنیانگذار آن، که می‌خواست بر فرمانروایی شهر آباد و ثروتمند ارته پیروز شود، باعث اختراع خط شد. المرکر سه بار فرستاده‌یی با عصای پادشاهی و نماد قدرت نزد شاه ارته می‌فرستد. شاه ارته آگاه است که اگر عصا را به‌دست گیرد، شکست را پذیرفته است. المرکر چهارمین بار با حیلۀ خط اختراع می‌کند و بر لوحۀ گلی با خط فرمانی می‌نویسد و نزد ارته می‌فرستد، وقتی شاه ارته برای خواندن پیام مجبور می‌شود آن را در دست بگیرد، به مفهوم پذیرش فرمانروایی المرکر محسوب می‌شود.
هنگامی که بشر خواست آن‌چه را که در اندیشۀ خود دارد نقش نماید، در واقع زمانی است که گام نخست را به عرصۀ نگارش گذاشت و به کمک آن توانست دانسته‌های خود را محفوظ نگه‌داشته و تاریخی از خود به جای بگذارد؛ گام نهادن در مسیر طولانی که در آن انسان‌های نخستین ابزاری برای انتقال بیان شفاهی بدون دیدن یکدیگر آغاز کردند. نخستین گام نوشتن، تصاویر روی سفال‌ها بود.
فراوانی تصویرها و ناتوانی آن‌ها در بیان مفاهیم عاطفی، کمبود این سبک نوشتن بود. رفته رفته تصویرها شکل ساده‌‌تر و نمادین‌تری یافته و برای مفاهیم عاطفی، علایم قراردادی وضع شد و نوع خط اندیشه‌نگار را در دسترس نگارنده‌گان قرار داد که خط هیروگلیف که بیشتر در مصر رایج بود، از این‌گونه نگارش است. سابقۀ خط هیروگلیف را حدود چهارهزار سال پیش از میلاد دانسته‌اند. این خط بیشتر افقی و از راست به چپ و به‌ندرت از چپ به راست و گاهی از بالا به پایین نوشته شده است. بعدها خط هیروگلیف در مصر تحول یافته و به ساده‌گی می‌گراید و دو نوع خط هیراتیک (دینی) و دموتی (مردمی) از آن به وجود می‌آید. مرحلۀ بعدی خط، خط میخی است.
کشاورزان مصری مکلف بودند سبدهایی از تولیدات محصول خود را به ماموران مالیاتی تحویل دهند، برای این تصویر آن را بر دیوار کلبۀ خود می‌کندند و کنار آن به تعداد سبدهایی که تحویل داده بودند، علامت می‌گذاشتند. پس نخستین طرز نوشتن، نوشتن با عکس (شکل‌نگاری) بود، اما ترسیم یک اندیشه یا تصور و یا گذراندن زمان (مفهوم‌نگاری) به نظر دشوار می‌نمود تا این‌که به جای تصویر و علامت از نشانه‌های قراردادی استفاده کردند و به کمک این نشانه‌ها، کلمات یا اصوات را که از آن‌ها کلمه ساخته می‌شد، نمایش می‌دادند و بدین ترتیب حروف مصور تبدیل به حروف هجایی شد. خطوط بابلی، سومری، عیلامی مخطوطی از این خطوط ایدیوگرام و هجایی بوده‌اند. خط الفبایی آخرین مرحلۀ تکامل خطوط به شمار می‌رود، یکی از خطوط الفبایی قدیم، خط میخی پارسی است که مخلوطی از خطوط الفبایی و هجایی بوده است.
بیشتر دانشمندان، اختراع خط الفبایی را به فنیقی‌ها، مردمی از کنعان، نسبت داده‌اند که در خاک سوریه در کرانۀ دریای مدیترانه سُکنا داشته و ضمن بازرگانی و دریانوردی و سوداگری‌های خود، خط الفبایی را که خود وضع کرده بودند، در کشورهای مختلف رواج داده‌اند. منشای خط الفبایی یونانیان و سایر اقوام دنیا به غیر از خط چینی که دارای منشای دیگری است، از همین خط الفبایی اختراع فنیقی‌ها می‌دانند و معتقدند این خط پس از دگرگونی و جرح و تعدیل رو به کمال نهاده است.س
الفبای فنیقی با ۲۲ علامت خطی که تنها صامت‌ها را نشان می‌دهد، از راست به چپ نوشته می‌شد. به گفتۀ خط‌شناسان، نشانه‌هایی از خط مصری باستان و خط تصویری را در الفبای فنیقی می‌توان یافت. این خط بر خلاف خط هیروگلیف که در انحصار کاهنان بود و یا خط میخی که تنها طبقۀ دبیران با آن سر و کار داشتند، به راحتی در دسترس عامه قرار گرفت و چون یاد گرفتن آن آسان بود، این خط در آسیای غربی نفوذ یافت و جایگزین خط میخی شد و به غرب (اروپای امروز) که هنوز دارای خط و کتابت نبود، راه یافت.
یونانیان این الفبا را با اسم سامی آن که نمایندۀ دو حرف اول آن بود، «آلفا» و «بتا» نامیدند و برای استفادۀ خود تغییراتی در آن دادند و مصوت‌ها را داخل خط ساختند و خط صامت‌نگار را تبدیل به آوانِگار کردند و جهت نگارش را تغییر دادند و گونه‌یی از خط یونانی را یونانیان مهاجر با خود به روم بردند و در آن‌جا براین مبنا الفبای لاتینی به وجود آمد و زبان‌های گوناگون اروپا بدان خط نوشته شد.
معمولاً واضع خط را فنیقیان می‌دانند، اما این نکته تنها دربارۀ ملل سامی درست است و ملل آریایی به ویژه در هند، شاید پیش از فنیقیان خط‌هایی دیگر اختراع کرده‌اند که از سلسله خطوط سامی ماخوذ از خط فنیقی نیست.
الفبای خط فنیقی به نوعی شبه‌قارۀ هند را در نوردیده است. دانشمندان، خط برهمایی هند را از فرزندان همین خط می‌دانند که زبان سانسکریت و دیگر زبان‌های هندی با آن نوشته می‌شود. متون دینی بودایی نیز به خط برهمایی نوشته شده است.
یکی دیگر از فرزندان خط فنیقی، خط آرامی است که به سرعت در خاورمیانه پخش شده است و به سرعت رواج یافته و تبدیل به خط ساکنان این منطقه شده است. خط و زبان آرامی به عنوان آرامی رسمی یا آرامی امپراتوری پا به پای زبان پارسی باستان و خط میخی که تنها در کتیبه‌های هخامنشیان به کار می‌رفت، در ارسال و مراسلات به کار گرفته می‌شده است.
قدیمی‌ترین اقوامی که در بین‌النهرین زمینۀ خط میخی را حدود پنج‌هزارسال پیش فراهم آوردند، سومری‌ها هستند؛ قومی متمدن که نژاد سامی نداشتند و برخی احتمال می‌دهند که از کنار دریا به این منطقه مهاجرت کرده باشند. سومری‌ها چون پیوندی با همسایه‌گان خود نداشتند، از میان رفتند و یا جذب اقوام سامی شدند. سومری‌ها چون مصری‌ها و چینی‌ها از نخستین اقوامی هستند که تمایل به ضبط گفتار و اندیشه‌های‌شان داشتند و برای این کار، خط میخی را برگزیدند. خط میخی آغازین در اصل نوعی خط تصویرنگاری بوده که آن را بر لوح نقش می‌کرده‌اند. تصویرها رفته رفته حالت ساده‌تر و زاویه‌مانندی به خود گرفتند و سرانجام علامت‌های تشکیل‌دهندۀ این خط به شکل میخ درآمدند.
به جز تفاوت ظاهری خط هیروگلیف و خط میخی، تفاوت آشکار دیگر آن‌ها در ابزار نوشتن است. برای نگارش خط هیروگلیف از پاپیروس و قلم نی و مرکب استفاده می‌شد، در حالی که برای نوشتن خط میخی نیاز به لوح گلی نرمی بود که با قلم چوبی بر آن می‌نگاشتند و سپس لوح را می پختند.
خط میخی سومری و خط میخی اکدی (بابلی) از خط میخی عیلامی منشعب شده است. خط میخی به جز در منطقۀ بین‌النهرین در گسترۀ وسیعی مانند آسیای صغیر و بین‌النهرین شمالی، میان هیتی‌ها، هوری‌ها، اوروارتورها، لولوییها، کاسی‌ها و … رواج داشته است.
بنا بر نظر دانشمندان خط‌شناس، پیدایش خط، نخست از علایم و نقوش آغاز گردیده، این نقاشی‌ها کم‌وبیش تقلید صادقانه‌یی از زنده‌گانی‌یی که هنرمند در اطراف خود می‌دید و آن را روی ظروف سفالین خویش منقش می‌کرد، بوده و پشت این رموز و نشانه‌های بسیار و متنوع دیگر، به بیان مطالبی نهفته می‌پرداخته است و مهره‌های استوانه‌یی و غیراستوانه‌یی را با حکاکی نقوش و علایم برای مهر کردن سر کوزه‌ها و خمره‌ها و سبدهای اجناس و یا لوازم و دارایی خود به منظور معرفی و حفظ مالکیت به کار می‌برده‌اند و به مرور زمان و گذشت دوران، این علایم و نقوش مختصر شده و علایم به‌جای حروف به کار رفته است.
گفته می‌شود خط میخی را نخست برای زبان‌های بین‌النهرین یعنی عیلامی، بابلی و آشوری به کار برده‌اند و چون عیلامیان در خوزستان امروز می‌زیسته‌اند و همسایۀ پارسیان بوده‌اند، مردم پارس یا پیش از تشکیل حکومت هخامنشی و یا در آغاز این دوره، این خط را برای زبان پارسی باستان هم پذیرفته‌اند و می‌توان حدس زد که مادها نیز خود آن را اختیار کرده باشند؛ زیرا که ایشان نیز با آشوریان و بابلیان همسایه بوده‌اند.
خط میخی پارسی باستان کتیبه‌های دورۀ هخامنشی که نسبت به خط میخی بابلی و عیلامی، علایم ساده‌تر و کم‌تری دارد، حروف هجایی هستند (یعنی مصوت به همراه صامت). خط میخی پارسی باستان را می‌توان صورت تکامل‌یافته خطوط میخی دیگر بدانیم، همزمان با تکامل تدریجی خطوط میخی و در هزارۀ دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنقیه پا به عرصۀ وجود می‌گذارد و آن خط فنیقی است. قدیمی‌ترین نمونۀ این خط در کاوش‌های شهر گوبله از شهرهای فنیقی باستان (حوالی سوریۀ کنونی) که یونانیان آن را بیبلوس می‌نامیدند، به‌دست آمده است. این شهر در میان یونانیان به عنوان داشتن پاپیروس شهرت داشته و مرکز بازرگانی مصریان و یونانیان بود.
داریوش بزرگ در سنگ‌نوشتۀ بیستون (بغستان) بند بیست از ستون چهارم، به زبان پارسی باستان گفته است: به خواست اهورامزدا این خط من است که من کردم. به جز این، به زبان و خط آریایی، هم روی لوح و هم روی چرم نوشته شده. جز آن، پیکر خود را هم بساختم. و جز آن، تبارنامۀ خود را نوشتم. در پیش من این نوشته خوانده شد. پس از آن، من این نوشته‌ها را همه‌جا در میان کشورها فرستادم.
کتیبۀ دیگری در جزیرۀ الفیل مصر یافت شده که رونوشت کتیبۀ بیستون است، به استناد این این دو سند، داریوش بزرگ خط استفاده شده در این دو کتیبه را خط آریایی خوانده است.
همان‌طور که گفته شد، قدیمی‌ترین اسناد، از دورۀ هخامنشیان به خط میخی است. این خط مرکب از خطوط افقی و مورب است، به شکل میخ که برای هر حرف یا مخرج چند خط افقی و عمودی و مورب ترکیب می‌شوند. اکدیان، آشوریان، کلدانیان، عیلامیان، هیتی‌ها، پارسیان و ارمنیان این خط را برای نوشتن خود اختیار کردند. در خطوط میخی ملل دیگر نیز چند نقش از هشت‌صد تا سه‌هزار علامت به‌کار می‌رفته است که الفبای پارسی باستان شامل ۳۶ حرف، ۲ واژه جداکن، ۸ علامت اندیشه‌نگار و نشانه‌هایی هم برای نشان دادن اعداد بوده که تنها برخی از آن‌ها به جای مانده است. هر یک از حرف‌های الفبای میخی به‌جز سه حرفی که برای نشان دادن مصوت‌ها به‌کار می‌رود ـ مصوتی هم همراه دارد ـ به همین علت الفبایی هجایی است. الفبای پارسی باستان از چپ به راست نوشته و پس از هر حرف، نقطه گذاشته می‌شود. این الفبا تا پایان حکومت هخامنشی رایج بوده و بعدها فراموش شده است. در اوایل قرن نوزدهم میلادی، دانشمندان غربی موفق به خواندن این الفبا شده، از این راه الفباها و زبان‌های دیگر کشف گردیده است، این خط تا پایان دورۀ هخامنشی در کتیبه‌ها و سکه‌ها به کار رفته است.

منبع مطلب : mandegardaily.com

مدیر محترم سایت mandegardaily.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.